Amerika

Feminizacija, završni čin dekadencije armijskog sastava poslednjeg Rima

Ženske gaće naše braće

                                                                                         

U aktivnoj armiji Sjedinjenih Država nalazi se oko 300.000, među rezervnim sastavom je 24,2 odsto, a u Nacionalnoj gardi 14,7 odsto žena

Priredio: Miodrag Dinić

 

Žene služe američku vojsku od 1775. godine. U početku su negovale, bolesne i ranjene, prale i popravljale odeću, kuvale i pružale razne druge usluge koje nisu postojale među muškim uniformisanim osobljem unutar američke vojske - sve do 20. veka. Danas, žene se nalaze u borbenim kopnenim jedinicama, među specijalcima i pilotima, u mornarici, u elektronskom i obaveštajnom sektoru...

Poslednje dve decenije 20. veka svedoče o velikim promenama američke vojne politike, doktrine, taktike, naoružanja i opreme. Vojska Sjedinjenih Država je u više navrata tokom 1980-ih i 90-ih godina prošlog, kao i početkom ovog veka, vojno reagovala na regionalne konflikte, prirodne katastrofe i humanitarne krize. Pentagon je odgovorio serijom operacija (uspešne ili neuspešne) neodmerene sile, koje su neminovno ženske vojnike angažovale kao ključne igrače tokom tih sukoba.

Na primer, mobilizacija u Americi u pripremama za Zalivski rat bila je bez presedana kada su žene u pitanju. U borbenim jedinicama bilo je angažovano sedam odsto žena od ukupnog aktivnog sastava, a još je bilo mobilisano i 17 odsto žena iz rezervnog sastava i Nacionalne garde. To je bilo najveće žensko raspoređivanje u istoriji američke vojske. Preko 40.000 žena je služio u ključnim borbenim operacijama i podršci širom regiona Persijskog zaliva. Iako su po pravilu žene u Pustinjskoj oluji bile lišene borbenih operacija na terenu, ipak ima dokaza da su direktno učestvovale na kopnu. O tome govori jedna pripadnica 82. vazdušno-desantne divizije: "Bila sam u sastavu padobranskih jedinica tokom Pustinjske oluje. Direktno sam učestvovala u kopnenim borbenim operacijama protiv iračkih vojnika. Pucali smo jedni drugima prsa u prsa."

Od pomoćnika do redovnih vojnika

Nakon japanskog vazdušnog napada 7. decembra 1941. godine na Perl Harbur, žene u američkoj vojsci dobile su na značaju što je imalo za posledicu rešavanje njihovog konačnog statusa. Tako je američki Kongres 14. maja 1941. odobrio stvaranje Ženskog pomoćnog armijskog korpusa. To je verifikovao i tadašnji američki predsednik Franklin Delano Ruzvelt. Ženski korpus je tako osnovan radi stavljanja na raspolaganje nacionalnoj odbrani specifičnog ženskog znanja i veštine, kao i stvaranje uslova za obuku žena iz naroda. Kao zaštitni znak korpusa usvojena je boginja Atina, simbol pobede i ženstvenih vrlina, mudrosti u miru i umetnosti rata.

Prvi trenažni centar Ženskog pomoćnog armijskog korpusa otvoren je u vojnoj bazi Fort Krovel. Prva žena je u centar za obuku stigla 20. jula 1942. Ubrzo je stiglo još 125 koje su već bile u službi, i 440 kandidata među kojima je bilo 40 crnkinja. Vojska je regrutovala žene starosti od 21 do 45 godina, a obuka je bila ograničena. Pre svega su se uvežbavale ceremonije, vojni običaji i ljubaznost, zatim su se učili administrativni poslovi, čitanje mapa, ovladavalo poslom nabavki i održavanja reda. Pripadnice korpusa s lakoćom su savladavale obuku, tako da su sa stečenim znajem mogle da zamene i muškarce na nekim poslovima u vojsci. Tako je nakon prve obuke i školovanja, u aktivnu vojnu službu prešlo 150 žena. One su službovale u jedinicama kao činovnice, daktilografkinje, vozači, kuvari... Tadašnja plata i za žene i za muškarce na tim poslovima bila je ista: 21 dolar mesečno. No, žene nisu mogle da primaju platu u inostranstvu, država nije osiguravala njihove živote, tako da ako bi se desilo da neka pripadnica pogine u inostranstvu, rodbina ne bi primila napojnice posle njene smrti. Ako bi bile bolesne ili ranjene, imale bi pravo na hospitalizaciju kao i veterani.

Do kraja septembra 1942, postojao je samo jedan centar za obuku pripadnica Ženskog pomoćnog armijskog korpusa. No, javila se potreba za uspostavljanjem još četiri centra za obuku u narednih nekoliko meseci. Od početka regrutovanja žena, premašena su sva predviđanja o njihovom broju, ali je od juna 1943. taj broj počeo da opada. Uzrok tome su dobro plaćeni poslovi u civilnoj industriji, zatim nejednake beneficije sa muškarcima, i stavovi unutar same vojske, koja je institucija sa velikom većinom muškaraca. Takođe, ratno istraživačko odeljenje, koje je bilo sastavljeno od muškaraca, iznelo je i potvrdilo neke mane i predočilo niz negativnih stavova prema ženama u uniformi.

Nakon završetka Drugog svetskog rata, centar i poligoni za obuku Ženskog pomoćnog armijskog korpusa zatvoreni su u avgustu 1945. Demobilizacija se brzo sprovodila. Treba napomenuti da je 160 pripadnica izgubilo život u neborbenim akcijama, a više od 639 njih je dobilo ordenje.

Mnoge žene su napuštale vojsku, neke su ostale u sistemu bezbednosti u Sjedinjenim Državama, a neke u državama Evrope i na Dalekom istoku. No, 1946. godine, načelnik generalštaba, general Dvajt Ajzenhauer, zagovara donošenje zakona prema kome bi pripadnice Ženskog korpusa postale stalni deo američke vojske. U septembru 1947. žene ulaze u sastav marinaca i vazduhoplovnih snaga. Sve je to izvedeno po Zakonu o integraciji koji je potpisao američki predsednik Hari Truman 12. juna 1948. godine. Ubrzo, u julu 1948. godine, prve pripadnice ulaze u službu, a u decembru te iste godine i u sastav oružanih snaga SAD ulaze i prve žene oficiri kao komandni kadar Ženskog pomoćnog armijskog korpusa.

Na taj način su žene mogle da budu regrutovane u uzrastu od 18 do 35 godina. Za regrutaciju ispod 21 godine bila je potrebna saglasnost roditelja ili staratelja. Novi Ženski armijski korpus je 4. oktobra 1948. otvorio Trening centar u kampu Li, Virdžinija. Iz ovog centra je 12. marta 1949. ponuđeno jedanaest kandidata za mlađe oficire redovne vojske (sedam je prihvaćeno).

Lokalni ratovi

Američki predsednik Hari Truman 27. juna 1950. godine naređuje da pomorske i vazdušne snage izvrše napad na Koreju. Izbijanjem sukoba, Ženski armijski korpus dobija veća ovlašćenja. Pripadnice ovog korpusa bile su potrebne na Dalekom istoku, i to posebno za rad u bolnicama, kao komunikatori, administratori, policajci... U vreme postkorejskog rata, 1950. godine, vojska pokreće akciju osnivanja stalnog centra za obuku i Dom za žene armijskog korpusa iz baze Fort Meklelan. Novi centar je otvoren početkom 1956. godine, sa sedištem i pratećim osobljem, za osnovnu obuku bataljona i žena armijskog korpusa u daktilografiji i svešteničkoj dužnosti.

Kada je bio u pitanju Vijetnam, oficiri iz Ženskog korpusa su već u martu 1962. godine pripremane za rat. No, već 1965. ove pripadnice američke vojske su bile operativne na terenu. Uslovi su bili izuzetno teški, ali su oficiri Ženskog korpusa ostali tamo do samog povlačenja Amerikanaca iz Vijetnama, 1973. godine.

Nakon rata u Vijetnamu, za žene u američkoj vojsci ništa nije bilo isto. Dolaskom dobrovoljaca 1973. u vojsku SAD, broj žena se od 1973. do 1978. uvećao sa 12.260 na 52.900. U rezervnom sastavu do kraja septembra 1978. bilo je 20.000, a u Nacionalnoj gardi 13.000 pripadnica. Ubrzo je počela i borbena obuka pripadnica vojske. Obučavale su se i u upotrebi mitraljeza M 60, protivoklopnog oružja, mina i bacača granata 40 milimetara. U obuku je uvrštena i puška M 16. Žene policajci, oficiri, kadeti i oficiri kandidati dobile su isto oružje za obuku kao i muškarci. To je predstavljalo pomak ka još višem statusu žena vojnika u Sjedinjenim Državama.

Rat u Vijetnamu doveo je do eliminisanja razlika između žena i muškaraca kada je u pitanju vojna služba, kao i do uspona feminističkog pokreta koji je imao uticaj na žene armijskog korpusa. Sve to dovelo je do povećanja mogućnosti da žene stupe u oružane snage. Tako je Kongres smanjio minimalnu starosnu granicu za regrutaciju žena isto kao i za muškarce - na 17 godina, uz pristanak roditelja. Kada je u pitanju vojno angažovanje u inostranstvu, 1. januara 1976. dužina boravka povećan je sa 24 na 36 meseci za žene, isto kao i za muškarce. U septembru 1977. pripadnice Ženskog američkog korpusa učestvovale su  prvi put u borbenoj vežbi NATO u Nemačkoj.

Vremenom, potreba za posebnim ženskim armijskim korpusom izbledela je otkako su se žene asimilovale u mušku obuku, izradu logistike i administrativno upravljanje. Na ceremoniji u Pentagonu, 28. aprila 1978, vojska formalno ukida poziciju direktora Ženskog armijskog korpusa. Kongres je u septembru 1978. usvojio zakon kojim se ukida Ženski armijski korpus kao odvojeni korpus, a to je sprovedeno 20. oktobra 1978.

Novi imidž

Ženski armijski korpus pokazao je značajnu ulogu žena u vojsci. U septembru 1977. muškarci i žene počeli su zajedničku osnovnu obuku jedinica u Fort Meklelanu, a u oktobru 1978. u Fort Diksu i Fort Leonard Vudu. Uslovi za regrutaciju su postali isti za muškarce i žene, po nalogu ministra odbrane iz oktobra 1979. Nešto ranije, aktom Kongresa koji je usvojen u oktobru 1975, naređeno je da vojna akademije prihvati žene i da se one obučavaju kao i muškarci. Prva žena kadet diplomirala je na američkoj vojnoj akademiji Vest Point 1980. Od tada, žene su nastavile da se ravnopravno školuju na vojnim akademijama.

U avgustu 1982. šef Pentagona je naredio povećanje ženskog kontingenta u vojsci od 65.000 do 70.000 i od 9.000 policajaca do 13.000, uključujući i medicinsko osoblje. Kako su žene prolazile istu vojnu obuku kao muškarci, njihov ugled je rastao, a status u oružanim snagama se poboljšavao. No, ženama još nisu mogle biti dodeljene direktne borbene pozicije. Ipak, žene su radile kao piloti, obaveštajci, logistički stručnjaci, kao podrška pešadiji, padobranci, u mehanici i gotovo u svakoj ulozi, osim što nisu učestvovale u direktnoj borbi.

No, u poslednjih dvadeset godina pripadnice američke vojske učestvuju u direktnim borbama. Od Pustinjske oluje u Iraku, pa sve do današnjih operacija u Iraku i Avganistanu. Direktno prisustvo žena na ratištu uvelo je i nova pravila. Na primer, za američke vojnike u Iraku uvedeno je pravilo za slučaj trudnoće, po kom moraju da biraju između trudnoće i uniforme. General Entoni Kukolo, koji komanduje sa 22.000 američkih vojnika na severu Iraka (od kojih su 1.682 žene), stavio je trudnoću na listu kažnjivih ponašanja za sve svoje vojnike. Novo pravilo, uvedeno početkom novembra 2009, odnosi se na sve pripadnike vojske, uključujući i civile zaposlene u bazi, kako na žene, tako i na muškarce odgovorne za njihovu trudnoću, ali i na venčane parove. Jedini izuzetak su trudnoće nastale kao posledica silovanja. Prema pravilima na snazi u Iraku, trudna žena vojnik mora biti evakuisana u roku od 14 dana. "To odmah stvara prazninu i remeti ravnotežu u jedinici", rekao je general Kukolo, dodajući da je bitno održati red i disciplinu.  

 

 

U podmornice

 Pentagon je predložio ukidanje decenijske zabrane ženama da služe u podmornicama američke mornarice. Šef odbrane Robert Gejts obavestio je pismom Kongres da mornarica namerava da dozvoli ženama da služe u podmornicama. Time je ženama skinuta poslednja zabrana za plovila koja pripadaju mornarici. Ranije se mislilo da bi ukoliko bi oba pola istovremeno služila u podmornici, to otežalo njeno funkcionisanje.

 

 

Pomračeni um

Pripadnice američke vojske izložene su seksualnom zlostavljanju od svojih saboraca ili nadređenih. To je poprimilo zabrinjavajuće razmere. U istraživanju o ženama veteranima urađenom 2003. godine, koje je sproveo Univerzitet iz Ajove, utvrđeno je da je 30 odsto od 500  ženskih veterana prijavilo silovanje ili pokušaj silovanja.

 Ono što predstavlja veliki problem jeste podatak Ministarstva odbrane iznet u godišnjem izveštaju za 2009. godinu: da oko 90 odsto silovanja u vojsci ostane neprijavljeno. Marti Riberio je rođena u vojničkoj porodici. Njen deda i otac su služili u avijaciji, a ona je celog života želela da služi u artiljeriji. I upravo ona je javno progovorila o seksualnom zlostavljanju koje je doživela na ratištu od svog saborca. "Spustila sam pušku i prošetala da popušim cigaretu, kada sam bila napadnuta", reči su Roberio, koje opisuju kako je silovana u Avganistanu.

 

 

Četiri zvezdice

Za vreme američkog predsednika Džordža Buša mlađeg u istoriji američke vojske je prvi put promovisana žena general sa četiri zvezdice, general-pukovnik En Danvudi. To je najviši čin koji jedno vojno lice može da dobije u miru, a nalazi se u hijerarhiji odmah ispod generala armije. Sa tim činom En Danvudi imenovana je za komandanta vojne opreme, odgovornog za opremanje, snabdevanje i naoružavanje američke vojske. Inače, prema američkom vojnom zakonu, u vojsci može da bude samo 11 aktivnih generala sa četiri zvezdice, uključujući i šefa generalštaba.

 

 

Preko 40.000 žena je služilo u ključnim borbenim operacijama širom regiona Persijskog zaliva. Iako su po pravilu žene u Pustinjskoj oluji bile lišene borbenih operacija na terenu, ipak ima dokaza da su one direktno učestvovale u kopnenim operacijama.

 

 

Nakon rata u Vijetnamu, za žene u američkoj vojsci ništa nije bilo isto. Dolaskom dobrovoljaca 1973. u vojsku SAD, broj žena se od 1973. do 1978. uvećao sa 12.260 na 52.900. U rezervnom sastavu do kraja septembra 1978. bilo je 20.000, a u Nacionalnoj gardi 13.000 pripadnica.