Natrag
Zabrane
Politički procesi:
progon reči i misli u doba diktature (6)
Kalendar
krajnjih mera
Obimnim
istraživanjem srpskog književnika i publiciste Marinka Arsića Ivkova,
objavljenim pod nazivom "Krivična estetika", detaljno je
opisan mehanizam gušenja stvaralačkih sloboda u nekadašnjoj Jugoslaviji, a
posebno u Srbiji, od kraja Drugog svetskog rata pa sve do današnjih dana. Uloga
partijskih sudova i tužilaštava u službi političkog progona umetnika i umetničkih
dela, slobode govora i slobode mišljenja, zabrane knjiga i kontrole štampe,
temelj su ove, od javnosti prerano sakrivene knjige. Jer, ništa tako slikovito
ne svedoči o kontinuitetu ovdašnjih diktatura, kao što svedoči rad poslušnog
pravosuđa, kako onog jednopartijskog, o kome je ovde, na samom početku reč,
tako i današnjeg, višestranačkog, zapravo, takođe jednoumnog, u službi vlastodržaca,
o čemu "Krivična estetika" upravo i govori...
Marinko
Arsić Ivkov
Hiljadu devesto
sedamdeset druga godina
Kao ,"trockisti", intelektualci-levičari, Milan Nikolić i Pavluško Imširović osuđeni su na po dve
godine zatvora, Jelka Kljajić na godinu i po a Danilo Udovički na
godinu dana.
Okružni sud u Novom Sadu osudio književnika Slavka Bogdanovića na osam meseci
zatvora zbog pesme ("Pesma Underground Tribina mladih Novi Sad")
objavljene u listu Student, koji se nije ni pojavio u prodaji (odlukom
izdavača povučen iz štamparije i uništen). Šandor Roža, zbog teksta ,,Svakodnevni abortus", objavljenog
u Uj symposionu, osuđen na devet meseci
zatvora. Sudski zabranjeni listovi i časopisi: Student
(br. 21,1972), Stradija (br. 9. i 13,1972), Filozofija (br.
2,1972), Sirena.
Sudski
zabranjen roman Ivana Ivanovića Crveni kralj.
Autor otpušten s posla u kuršumlijskoj Gimnazrji.
Sudski
zabranjena knjiga Ljubomira Momčilovića Kuda i dokle, zbog nacionalizma i šovinizma. Sudski zabranjena kao politički
nepodobna knjiga Strahimira Ristića Budžovanija.
Sudski
zabranjena knjiga Srbija u ratovima 1912-1918, zato što objavljuje biografije učesnika Prvog svetskog rata koji su u II svetskom ratu bili
,"neprijatelji naroda".
Sudski
zabranjena, kao politikantski pamflet- knjiga Mihaila Markovića Preispitivanja.
Bunkerisani su filmovi Jovana Jovanovića Revolucija
koja teče, Karpa Aćimovića Godine, Nedostaje mi Sonja Heni, Lazara
Stojanovića i Tomislava Gotovca Zdrav podmladak, Krsta Škanate Dvanaest meseci zime (ovaj posle kritika
Latinke Perović i Draže Markovića).
Prekinuto
snimanje filmova Dejana Đurkovića Ivo Lola i Želimira Žilnika Sloboda ili strip. Posle kritika Živane Olbine i Saše
Gligorijevića, skinuta s programa Televizije Beograd serija
Radivoja Lole Đukića Nevidljivi.
Na zahtev Univerzitetskog komiteta SK Beograda povučen iz prodaje časopis Filozofija
(br. 1,1972).
Zbog politički nepodobnih saradnika, ugašene filozofske biblioteke Srpske književne zadruge Aletheia, ,,Prosvete" Karijatide
i Današnji svet i ,"Nolita" Symposium. Lokalni
funkcioneri, koji su se prepoznali u predstavi skinuli s repertoara užičkog Narodnog pozorišta kabare Stanoja Žikića Dankovića Opera
za tri jaja. Skinuta s repertoara Jugoslovenskog dramskog pozorišta predstava Aleksandra Popovića Uvek zeleno
Na zahtev
GK SK Beograda, u Ateljeu 212 skinuta s repertoara predstava Brane Crnčevića Kafanica,
sudnica, ludnica. Povučen iz prodaje časopis Gledišta (br. 5-6, 1972) zbog teksta Koste Čavoškog. "Nadležni" u Radio-Beogradu zabranili emitovanje pesama ,
"Tamo daleko", "Igrale se delije" i ,"Marš na Drinu". Bunkerisan film Dušana Makavejeva WR ili Misterije organizma, a
autor isključen iz Saveza komunista.
1973.
Književnik Ivan Ivanović, zbog
zabranjenog romana Crveni kralj, u Okružnom sudu u Prokuplju osuđen na dve godine
zatvora. Sudski zabranjen roman Gorana Spasića l mrtvi se
otimaju, zbog "lažnih tvrdnji o društveno-političkim
prilikama u zemlji" i "uznemirenja građana". Autoru je oduzeta i nagrada SSO Srbije.
Sudski
zabranjene Somborske novine (br. 970, 1973) zbog teksta "Mali
politički leksikon".
Odlukom
suda, iz privremeno zabranjene knjige Zagorke Golubović Čovek i njegov svet, izdavač,
"Prosveta" izbacila je pedesetak stranica , "političkog pamfleta", posle čega je knjiga vraćena u knjižare.
Da bi se
obračunali sa ,"crnim talasom"
na filmu, komunisti "Neoplante" u Novom Sadu, sa direktorom Draškom Ređepom na čelu, dobrovoljno su bunkerisali dvadeset filmova koje je
proizvelo njihovo preduzeće. Filmski
reditelj Aleksandar Petrović, mentor Lazara
Stojanovića, autora zabranjenog filma Plastični Isus, otpušten je sa posla u Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju.
Bunkerisan
film Aleksandra Petrovića Maestro i
Margarita nakon političkih napada, koje
je predvodila Sofija Mišić, član GK SK
Beograda. Drame Dimitrija Nikolajevića Generacija
i Ljubiše Ristića Aleksa iz Kutlova skinute s repertoara u
kragujevačkom pozorištu "Joakim Vujić"
nakon intervencije OK SK Kragujevca. Pozorišni komad
Semjuela Beketa Kraj igre, režija Predrag
Ejdus, skinut s repertoara beogradskog Narodnog pozorišta po nalogu Mirka Miloradovića. Na zahtev Mahmuta Bakalija bunkerisan film Predraga
Golubovića Crveni udar.
Izdavač RU ,"Radivoj Ćirpanov"
u Novom Sadu povukao iz prodaje knjigu za decu Milovana Danojlića Onde potok, onde cvet.
Pod političkim pritiskom, oličenim u Đoki Stojičiću i Dragutinu Tešiću, predsedniku žirija,
preinačena već doneta odluka o dodeli Vukove nagrade profesoru
Aleksandru Đ. Kostiću. Nagrada dodeljena "partijskom radniku",
pukovniku Đorđu Radišiću.
1974.
Pesnik
Dragoljub Ignjatović, zbog izlaganja
na simpozijumu Filozofskog društva Srbije, u Okružnom sudu u Valjevu osuđen na tri i po godine zatvora.
Sprečeno otvaranje izložbe Miće Popovića u Kulturnom centru Beograda pošto je autor odbio da ukloni slike na kojima je
predstavljen predsednik države Josip Broz
Tito.
Sudski
zabranjena knjiga Nikole J. Ristića Srbija
u borbi za ostvarenje viševekovnog zaveta
naših naroda zbog ,"nacionalističkog i šovinističkog" tumačenja događaja iz prošlosti.
Sudski zabranjen časopis Mostovi
u Titovom Užicu zbog politički nepodobne pripovetke Božura Hajdukovića, Samačka soba zvana svratište".
Sudski
zabranjene Književne novine (br. 471, 1974) zbog pripovetke Predraga Stepanova
,"Smrt cimbaliste Pište".
Zabranjena je knjiga Žike Milenovića Prilog o naselju Popovića Međupe s redosledom prvih doseljenika od doseljavanja do danas. Povučen iz prodaje i
upotrebe u školama udžbenik Istorija filozofije, zbog priloga jednog od
šestorice inkriminisanih profesora Filozofskog fakulteta,
Miladina Životića.
Sudski
zabranjen list Zum reporter zato što je
povodom Dana republike objavio ,,vulgarnu ilustraciju" i tako uvredio
Jugoslaviju. Milicija, bez sudskog rešenja,
zaplenila časopis Filozofija (br. 1-2,
1974) zbog teksta Ljubomira Tadića, u kojem
autor kritički govori o J. B. Titu.
Sudski
zabranjen list Čik (br. 46,1974)
zato što , "vređa javni moral". Zabranjena distribucija lista Politika
zbog pogrešnog prikazivanja granica naše zemlje na auto-karti. Programski savet Beogradskog
dramskog pozorišta skinuo s
repertoara dramu Branka Pendovskog Doček, režija Ljubiša Georgijevski,
nakon oštre kritike Vaska Ivanovića u listu Politika.
Komunisti
Ateljea 212 i GK SK Beograda skinuli s repertoara predstavu Brane Crnčevića Batak
gospodina Žorža. Beogradski izdavač , "Hronometar", odustao od drugog izdanja
knjige Ko je ko u Jugoslaviji, nakon intervencije partijskih funkcionera
(jer se u knjizi pominju Aleksandar Ranković i Milovan Đilas).
Skupština opštine Valjevo, na
predlog Aktiva odbornika komunista, retroaktivno opozvala nagradu "Milovan
Glišić" Mirku Kovaču za roman Rane Luke Meštrevića, dodeljenu dve godine ranije.
1975.
Sudski
zabranjena knjiga Milije K. Malikovića Raška i njena okolina, zbog lažnog prikazivanja NOB-a i četničkog pokreta.
Sudski
zabranjena knjiga Čede Vulevića Povratak predaka, zbog "crnog pesimizma štetnog za
omladinu". Političkom odlukom Toda
Kurtovića i Draže Markovića ukinut časopis Revija 92 (izdavač ,,Borba"), jer razotkriva ,"socijalistički svet mita, korupcije i privilegija". Povučen književni časopis Gradina zbog priče Jovana Radulovića
,"Ujakova zaostavština".
Zbog
tekstova Zagorke Golubović, Mihaila Markovića, Dragoljuba Mićunovića, Miladina Životića, Ljubomira Tadića, Svetozara
Stojanovića i Trive Inđića povučeni iz prodaje zbornici Problemi filozofije i
marksizma, Etičko-humanistički problemi socijalizma, Sociologija i Osnovi nauke o društvu. Povučena iz štampe knjiga Karla
Marksa Kritika Hegelove filozofije zbog nepodobnosti prevodioca
Ljubomira Tadića. Ukinut časopis Filozofija. Bunkerisan film Jovana Aćina Ruža od betona (o radničkom štrajku), nakon oštrih političkih kritika
partijskih funkcionera Špire Galovića i Žarka Papića. Lokalni političari
zabranili prodaju romana Dobrila Nenadića Kiša na teritoriji
opštine Arilje. Cenzurisana televizijska serija Žike Lazića Građani sela Luga, nakon napada
boraca Jakova Blaževića i Draže Markovića. Advokat Srđa Popović osuđen je na godinu
dana zatvora zato što je u sudnici, dok je branio pesnika Dragoljuba Ignjatovića "širio lažne vesti".
1976.
Sudski
zabranjena knjiga Radovana Gajića Oganj i
pepeo, jer "neistinito prikazuje
društveno-političke prilike
u našoj zemlji". Sudski zabranjen časopis Naša prošlost (Kraljevo) zbog
prikaza knjige Novi Pazar i okolina, u kojem autor Vukan Ćulafić iznosi neistine o
međunacionalnim odnosima za vreme okupacije.
Bez rešenja javnog tužioca, po
nalogu političara, organi SUP Batočina zaplenili sav tiraž knjige Jeremije D. Mitrovića Batočina i okolina u prošlosti. Knjige su tajno
"deponovane" na tavan milicijske zgrade u Batočini, odakle su posle
pritisaka javnosti iznesene na svetlost dana tek 1991. godine!
Prvo opštinsko javno tužilaštvo u Beogradu podiglo optužnicu protiv Miroslava Josića Višnjića, zbog širenja lažnih vesti i
"pisanja neistine" u pripovetci ,"Krov nad glavom",
objavljenoj u listu Politika.
Komunisti
izdavačkog preduzeća ,"Prosveta", Izdavački savet i Uređivački odbor časopisa Književnost (čiji je ,,Prosveta" izdavač), ocenili kao političku grešku i, "ozbiljan propust" objavljivanje proze
Miroslava Josića Višnjića, "TBC - prvi zglob" u
svom časopisu.
Zbog
vulgarizacije NOB-a ukinut kultni strip "Dečjih novina" o partizanskim
kuririma Mirku i Slavku, Nikad robom. Prekinuta serija razgovora u listu
Mladost pod nazivom "Jugoslovenska filozofija danas", kako bi
bila onemogućena rehabilitacija
"praksisovaca".
1978.
Izdavač ,,Slovo ljubve" u Beogradu odustao od
objavljivanja romana Vojislava Lubarde Preobraženje nakon
intervencije Vase Milinčevića i GK SK Beograda. Bunkerisan crtani film Stevana Živkova Put, jer podseća na Domanovićevog ,
"Vođu" i vređa ličnost vođe Josipa Broza Tita. Pozorišni komad Iva Brešana Smrt
predsjednika kućnog savjeta, režija Miodrag Ilić skinut s repertoara Beogradskog dramskog pozorišta jer aludira na predsednika države.
1979.
Sudski
zabranjen roman Predraga Ćudića Ljudske slabosti. Gradski sudija za prekršaje kaznio novčanom kaznom
od 10.000 dinara Milovana Đilasa zbog umnožavanja, na geštetneru, ,
"ilegalnog" časopisa Časovnik.
1980.
Momčilo Selić zbog priče , "Sadržaj"
umnožene na šapilografu, osuđen na sedam
godina zatvora. Sudski zabranjen prvi broj časopisa Javnost
(urednici Dobrica Ćosić i Ljubomir Tadić).
Povučen iz prodaje i uništen časopis Delo (broj septembar-oktobar 1980) zbog
pesama Gojka Đoga koje aludiraju na pokojnog
predsednika J. B. Tita. Prekinuto štampanje
knjiga Dragoljuba Jovanovića Muzej živih Ijudi (o Golom
otoku) i Ortege Gaseta Pobuna masa (zbog mogućih aluzija na SFR Jugoslaviju).
Skinute s
repertoara Narodnog pozorišta u Beogradu
drame Matije Bećkovića Međa Vuka Manitoga, Miodraga Ilića San zimske noći i Dušana Jovanovića Karamazovi.
Drama Aleksandra Popovića Mrešćenje šarana skinuta s repertoara Beogradskog
dramskog pozorišta.
Partijski
funkcioneri Vaso Milinčević i Špiro Galović sprečili objavljivanje
romana Vojislava Lubarde Preobraženje. Televizijska drama Jovana Radulovića Vučari Donje i Gornje Polače bunkerisana nakon prvog emitovanja
na TV Beograd i oštrih političkih napada. Na TV Beograd prekinuto emitovanje
televizijske serije Vase Popovića Filip na
konju.
1981.
Sudski
zabranjena knjiga pesama Gojka Đoga Vunena vremena,
a njen autor osuđen na dve godine
zatvora. Književnik Sabit Rustemi osuđen je na četiri
godine zatvora zbog priče , "Pod
maskom gostiju", objavljene u časopisu Fjalja,
čiji je glavni urednik Sabedini Haljiti osuđen na tri godine zatvora. Izdavač Dom omladine Beograda, kao politički nepodobnu, povukao iz prodaje knjigu pripovedaka
Jovana Radulović Ilinštak.
1982.
Sudski
zabranjena dokumentarna knjiga Dragana Antića Slučaj
Gojko Đogo, dokumenti, jer su u njoj objavljene pesme koje su sudski zabranjene
kao krivično delo. Sudski zabranjena knjiga Zapisi,
jer neistinito prikazuje borbe za oslobođenje Knjaževca.*
Izdavač ICS povukao iz prodaje knjigu Esada Ćimića Politika kao
sudbina. Koprodukcioni film Dušana
Makavejeva Sweet movie nije dobio dozvolu za prikazivanje u Jugoslaviji
zbog ,,neukusa i nepodobnosti reditelja". Programski savet Pozorišta ,"Boško
Buha" u Beogradu odbio da u repertoar uvrsti dramu Jovana Radulovića Golubnjača.
Nakon
političkih pritisaka, skinuta s repertoara
novosadskog Srpskog narodnog pozorišta drama
Jovana Radulovića Golubnjača u režiji Dejana Mijača. Skinuta
s repertoara Narodnog pozorišta u Prištini drama Aleksandra Popovića Jelena Ćetković.
1983.
Ugašene Književne novine, pošto je većina članova Izdavačkog saveta,
prema partijskoj direktivi, podnela ostavku. Sudski zabranjena knjiga Nebojše Popova Društveni sukobi - izazov sociologiji. Sudski zabranjen časopis Theoria
(brojevi 3 i 4, 1983) zbog objavljivanja presude kojom je zabranjena knjiga
Nebojše Popova. Sprečena distribucija knjige Miodraga Skulića Uzroci ekonomske krize u Jugoslaviji, na zahtev
GK SK Beograda.
Nakon
intervencije OK SK Kruševca, na Slobodištu sprečeno izvođenje drame Borislava Pekića Obešenjak. U Ateljeu 212 cenzurisani delovi predstave Dušana Kovačevića Radovan III, u režiji Ljubomira Draškića, jer je glavni lik (u tumačenju Zorana Radmilovića)
,"previše ličio na Šiptara".
Na predlog
pravobranioca samoupravljanja i Izvršnog saveta
SO Stari grad u Beogradu ukinuta Izdavačka
zajednica pisaca "Zapis". Izdavačka kuća ,"Gradina" u Nišu rasturila slog zbirke pesama Ljubomira Simovića Istočnice, koja je trebalo da bude objavljena i
kao separat u časopisu Gradina, i kao
zasebna knjiga.
1984.
Sudski
zabranjena knjiga - dnevnik o studentskoj pobuni 1968 Živojina Pavlovića Ispljuvak
pun krvi.
Sudija za
prekršaje Rakovice zabranio knjigu Antologija
o vremenu u kojem živimo, koju su priredili Rastko Zakić i Dragan Antić (reč je o tzv. Beloj knjizi CK SK Hrvatske o politički opasnim piscima). Sudski zabranjen časopis Theoria (br. 4, 1984) zbog teksta
Ljubomira Tadića ,"Uznemirenje
javnosti". Sudski zabranjen list Sport (br. 9589,1984) zbog rečenice , "Štafeta
mladosti predata vršnjacima iz SR
Kosovo".
Sudski
zabranjene Omladinske novine (br. 476, 1984) zbog teksta prenetog iz
slovenačke Tribune u kojem se vređa predsednik SSSR Leonid Brežnjev.
Na zahtev
javnog tužioca, iz listova Student
(br. 21-22, 1984) i NON (br. 498, 1984) u štampariji
izbačeni tekstovi o studentskom
standardu, jer bi mogli ,"da uznemire beogradsku javnost". Sudski
zabranjena satirična knjiga Rastka
Zakića Ukrštene reči. Sudski
zabranjena knjiga Mihaila Popovskog Tajanstveni svet masona, zbog
,,falsifikovanja istorijskih činjenica".
Zabranjen
list Zum reporter zbog priloga o grafitima ,,Umetnost ulice - okupacija
zidova u dvanaest slika". Zabranjena antologija savremene srpske poezije
na engleskom jeziku Miodraga Perišića The taste of the eighties zbog pesama Gojka Đoga.
Pesma Bore Đorđevića ,"Kako je lepo biti glup" našla se na ,"crnoj listi" i zabranjena je za
emitovanje na televizijskim i radio-stanicama.
OK SK Kruševca zabranilo je da Jugoslovensko dramsko pozorište na Slobodištu izvede
dramu Kolubarska bitka, načinjenu
prema romanu Dobrice Ćosića Vreme smrti. Skinute su s repertoara drame Dušana Kovačevića Maratonci trče počasni krug (Srpsko narodno
pozorište), Egona Savina Ratnički
rastanak (prema romanu Branka Ćopića Bašta sljezove boje) u Zvezdara
teatru, Aleksandra Popovića Mrešćenje šarana (Narodno pozorište u Pirotu), Iva Brešana Viđenje Isusa Hrista u kasarni VP 2507 ("Godofest" u Beogradu, u izvođenju Amaterskog pozorišta Čukarica),Vuka Draškovića Sudija
(scena Doma omladine Beograda), Esada Ćimića Politika kao sudbina (scena Doma omladine
Beograda), kao i kabare Studentskog kulturnog centra Beograda Neuspeo doček '54 (svetozarevački Dani
komedije).
Direktor
,"Politike" Vukoje Bulatović zabranio
objavljivanje feljtona Đorđa Ličine Život Petra Karađorđevića u listu Intervju.
Miodrag Milić, jedan od šestorice učesnika
,"Otvorenog univerziteta" protiv kojih je vođen sudski proces, osuđen na dve
godine zatvora (na višoj instanci kazna
smanjena na godinu i šest meseci).
Opozicionar Radomir Radović nađen mrtav u praznoj vikendici svoje tetke. Osnovano se
sumnja da je u pitanju likvidacija političkog
protivnika iza koje stoji režim...
(Nastaviće se)
Iz
biografije autora
Marinko
Arsić Ivkov je rođen 1950. godine u
Staparu, na severu Bačke, diplomirao je opštu književnost na Filološkom
fakultetu u Beogradu i kao nezavisni intelektualac i književnik bio opozicija
Titovom, Miloševićevom i svim režimima do danas, što je dovelo do njihove
saglasnosti da njegovo delo marginalizuju ili prećute uz dobru pomoć kritičarskih
klanova i nadležnih državnih službi. Autor je nekoliko romana i pripovedaka, a
u javnosti je, uprkos svemu, najbolje bila prihvaćena njegova
"Antologija srpske udvoričke poezije", koja je uvredila bivšeg, i
opomenula sadašnje i buduće diktatore.
Natrag