Razaranje

Slučaj Beogradske tvrđave ili svečani zalazak dr Marka Popovića

 

Mnogi bi među majmune

 

Kako je Arheološki institut stavio tapiju na istraživanje Beogradske tvrđave. - Ko je za svega 43 godine uspeo da istraži svega desetinu Beogradske tvrđave. - Ko je "frizirao" arhitektonsku dokumentaciju. - Kome je smetao Zoološki vrt. - Kako se bez ikakvih kriterijuma decenijama sprovodi "obnova" Beogradske tvrđave. - Zašto do danas nije izmeštena proburaznica kroz Donji grad. - Ko je hteo da u kuli Nebojši otvori birtiju. - Ko je dr Popoviću rekao: Dosta!

 

Stanislav Živkov

 

 

Beogradska tvrđava predstavlja gradsku utvrdu oko koje se razvio današnji Beograd. Podignuta je početkom prvog milenujuma kao palisada sa zemljanim bedemima, da bi se tokom vekova razvijala u rimski kastrum (II vek), vizantijski kastel (VI i XII vek), srednjevekovnu utvrđenu prestonicu srpske despotovine (XIII i XV vek) i na kraju austrijsko/osmanlijsku artiljerijsku utvrdu (XVII i XVIII vek). Danas predstavlja svojevrstan muzej prošlosti Beograda i jedinstvenu kulturno-istorijsku celinu u okviru Kalemegdanskog parka.

Osnovu tvrđave čine dva dela: Gornji grad i Donji grad.

Gornji grad obuhvata deo nekadašnjeg rimskog kastruma, vizantijskog kastela odnosno Despotovog grada i artiljerijska proširenja prema kopnu odnosno ka jugu i istoku. Donji grad obuhvata zapadno podgrađe i Despotovo podgrađe na obali, odnosno artiljerijsko proširenje ka istoku.

Beogradska tvrđava, a samim tim i sam Beograd, imala je strateški vrlo značajan položaj u okviru celokupne jugoistočne Evrope pošto je smeštena na granici Panonske nizije i Balkanskog poluostrva i bila je raskrsnica putnih pravaca koji su od davnina povezivali Carigrad i Solun sa unutrašnjošću evropskog kontinenta. Pored kopnenih puteva koji se na tom mestu spajaju, kod Beograda su se ukrštali i plovni putevi.

 

Smenjivali se

 

Tvrđava je smeštena na samom kraju grebenskog platoa koji se na tom mestu strmo spušta ka ušću Save u Dunav te je na taj način rekama sa tri strane sprečen pristup tvrđavi.

Najstarije utvrđenje na mestu današnje Beogradske tvrđave podignuto je najverovatnije između 6. i 11. godine n. e. u vreme kada su varvarska plemena počela da ugrožavaju severne granice Rimskog carstva. Tada je na platou Gornjeg grada podignuto utvrđenje od zemljanih bedema i palisada koje je kasnije, najverovatnije u II veku, preraslo u klasični rimski kastrum pravougaone osnove dimenzija 560x350 m, čiji su ostaci pronađeni na puno mesta. Posle podele Rimskog carstva 359. godine tvrđava ulazi u sastav Istočnog rimskog carstva pod imenom Singidon, da bi 441. godine bila razrušena u velikom napadu Huna. Teodorik je osvaja 471. godine, da bi je 498. godine napustio tokom Ostrogotske seobe na Apeninsko poluostrvo.

Tvrđava biva obnovljena, ojačana i proširena nešto pre 535. godine tokom vladavine vizantijskog cara Justinijana I (527-565) i oko nje se tokom slovenskog naseljavanja na Balkansko poluostrvo smeštaju Srbi. Tvrđavu su u VIII veku razorili Obri, posle čega je ona neko vreme bila napuštena.

Tokom vekova tvrđavom i gradom upravljaju na smenu Bugari, Vizantinci i Mađari, da bi u XII veku ponovo došla u ruke Vizantijskog carstva. Mađari su uspeli na kratko da zauzmu grad 1112. godine, a Beograd 1183. ili 1184. godine pada u ruke Mađara koji vladaju njime sve do početka XV veka sa malim prekidom. Vazalnim ugovorom, koji je sa mađarskim kraljem Sigismundom (1387-1437) zaključio 1403. godine srpski despot Stefan Lazarević (1389-1427) srpska despotovina je dobila Beograd i još neke oblasti. Tokom njegove uprave gradom, tvrđava koju su osmanlije 1397. godine razrušile obnovljena je i značajno proširena, a od 1405. godine se u njoj nalazi prestonica Srbije. Gornji grad je tada opasan sistemom dvostrukih bedema, a despot je podigao svoj utvrđeni dvorac sa prvobitnom kulom Nebojšom kao donžonom. Posle Stefanove smrti, Beograd biva vraćen Mađarima koji ga dodatno ojačavaju zbog sve veće opasnosti od Osmanlija, koje su ga tri puta opsedale.

Tek nakon treće opsade pod vođstvom Sulejmana II Veličanstvenog (1520-1566) Beograd je prešao pod tursku upravu, a Austrijanci osvajaju tvrđavu 1688. godine i počinju sa opsežnom obnovom i preradom iz srednjevekovnog u artiljerijsko utvrđenje. Posao je poveren Andreju Kornaru, koji ga je završio 1696. godine pod Osmanlijama koje su u međuvremenu povratile grad. Tom prilikom je tokom bombardovanja pogođen barutni magacin što je izazvalo veliku eksploziju u kojoj je stradao gotovo ceo despotov dvorac.

Austrijanci zauzimaju 1717. godine Beograd i u periodu od 1723. do 1736. godine Švajcarac Nikola Mores fon Doksat izvodi velike prepravke i dograđivanja tvrđave. Međutim tvrđava je Beogradskim mirom iz 1739. godine bez borbe vraćena Osmanlijama, a Austrijanci su bili primorani da poruše novoizgrađene bedeme.

Beogradska tvrđava oktobra 1789. godine ponovo pada u austrijske ruke, ali već 1791. godine biva vraćena Osmanlijama prema odredbama Svištovskog mira.

Srpski ustanici pod Karađorđem osvajaju tvrđavu 1807. godine i ona ostaje u sastavu ustaničke Srbije sve do propasti prvog srpskog ustanka 1813. godine. Prema ugovoru o osmanlijskom napuštanju Srbije knezu Mihajlu Obrenoviću 19. aprila 1867. godine bivaju simbolično predati ključevi Beogradskog grada. Neposredno posle ovoga utvrda gubi svoj vojni karakter, a od 1869. godine ceo prostor nekadašnje tvrđave i njene okoline počinje da se pretvara u Kalemegdanski park.

 

Seme kiča

 

Prostor tvrđave je stradao tokom bombardovanja za vreme prvog svetskog rata i tom prilikom su uništene skoro sve zgrade u njenoj unutrašnjosti, a sami bedemi su pretrpeli teška oštećenja. Tokom drugog svetskog rata u sklopu tvrđave su bile stacionirane nemačke okupacione snage, da bi se posle oslobođenja Beograda 20. oktobra 1944. u nju smestile trupe JNA, koje su je napustile 1946. kada je ceo prostor tvđave i parka stavljen pod zaštitu države.

Beogradska tvrđava danas predstavlja pretežno tipično artiljerijsko utvrđenje, poput Petrovaradina, ali su u njoj vidljivi ostaci i prethodnih epoha.

Tvrđava je danas vlasništvo države Srbije i pod njenom je zaštitom, a direktnu upravu nad njom ima JP Beogradska tvrđava. Ona je stalno otvorena za posetioce, a u njenom sklopu se nalaze Vojni muzej, Zavod za zaštitu spomenika, Narodna opservatorija, Salon Prirodnjačkog muzeja, crkve Ružica i Sveta Petka te Beogradski zoološki vrt. Decenijama su na području tvrđave organizovane raznorazne kič manifestacije poput Posela nedelje, pa se seme kiča i malograđanštine rasejalo sa Kalemegdana po čitavoj zemlji, jer su se ovi "događaji" prenosili preko radija i televizije.

Nakon II svetskog rata neko je došao na "genijalnu" ideju te su se u prostor nekadašnjih odbrambenih rovova tvrđave uselili danas propali košarkaški klub Crvena zvezda i još opskurniji teniski tereni koje niko do sada nije uspeo da odatle izbaci. Sa osnivanjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture početkom šezdesetih napravljeni su planovi po kojima je sa Kalemegdana i tvrđave trebalo ukloniti sve "komercijalne" sadržaje. Stručnjaci su se vodili idejom da ovaj kompleks treba da bude neka vrsta muzeja pod vedrim nebom, ali to nikad nije realizovano, jer nikada nije bilo dovoljno novca da se ostvare ideje o kompletnoj rekonstrukciji nekih spomeničkih celina. Na primer, postojala je ideja obnavljanja Despotove srednjovekovne palate, ali je od svega jedino napamet obnovljena i revitalizovana kula na Gornjem gradu, koja je ustupljena Astronomskom društvu "Ruđer Bošković". Slično je bilo sa amamom u Donjem gradu koji je danas planetarijum. Tokom devedesetih uređena je barutana u Donjem gradu i data na korišćenje Domu omladine, pa je usred tvrđave napravljena prava dilkarnica, odnosno stecište narkomana i alkoholičara odnosno ljubitelja tehno žurki. Sličan brlog sa sličnim sadržajima i publikom uređen je u lagumu ispod južnog bedema tvrđave, koji je pretvoren u klub Andergraund. Iako je odavno poznato da se na tom mestu nalaze ostaci važnih građevina te spomen-kosturnica, u ovom turnusu je obnovljena odavno izgorela nakazna birtija "Kalemegdanska terasa", gde je otvoren ekskluzivni restoran za novokomponovanu srpsku elitu koja je navikla da parkira svoje automobile pored stola za kojim obeduje i da onako usput šenluči i pada pijana u kaveze sa životinjama. Tako su se na tvrđavi izmešali urbani i ruralni elementi, nova elita zauzela je najviše kote, iznad Crkve svete Petke i spojili su se brojanica i kajla. Kada se na istom tom prostoru spomenika kulture između Vidin-kapije i kapije Karla Šestog organizuje "pijanka do uranka" u organizaciji belosvetskih pivara niko se ne buni a za sveopšte lokanje i fiksanje krivac je pronađen u Zoološkom vrtu, koji se eto baš slučajno našao na mestu gde se pijanac strmoglavio u kavez sa životinjama. Naravno nikome ni najmanje nije smetalo kada je od Jakšićeve kule napravljen kafić a još manje smetaju košarkaški i teniski tereni koji su "skladno" uklopljeni u ambijent. Pošto je po svaku cenu za sadašnje stanje tvrđave trebalo pronaći dežurnog krivca, on je pronađen u Zoološkom vrtu koji uopšte nije u samoj tvrđavi veću njenom podgrađu na koje je, više nego očigledno, neko bacio oko! Samo naivni mogu da poveruju u priču da se Zoo vrt mora iseliti zbog navodno epohalnih arheoloških otkrića, već zato jer je to jedno od najatraktivnijih građevinskih zemljišta u gradu. Otuda je sasvim jasno da je priča o neophodnom preseljenju Zoo vrta zbog arheoloških iskopavanja najobičnija šarena laža!

 

Elaborat o promašajima

 

Arheološka iskopavanja Beogradske tvrđave predstavljaju idealan primer kako se pod izgovorom "eminentnog" naučno-istraživačkog projekta "Beogradska tvrđava" zapravo čitav posao pretvara u nečiju privantu prćiju. U ovom slučaju reč je o sivoj eminenciji srpske arheologije i čoveku za sve režime dr Marku Popoviću, pored ostalog rukovodiocu radova na obnovi zgrade Savezne skupštine, stručnjaku za heraldiku, predsedniku više raznoraznih komisija pri Ministarstvu kulture, u stručnoj javnosti daleko poznatijem kao Marku Pacovu, koji je za svega 43 godine čeprkanja Beogradske tvrđave sa drugim istraživačima jedva uspeo da istraži desetinu ukupne površine tvrđave. Ako se zna da se u Tvrđavi kopa još od 1948, a da je dr Popović prekopava svega 43 godine, jasno je da bi za kompletno iskopavanje trebalo svega 387 godina! Ovakvo stanje je posledica činjenice da je čitav posao poodavno postala privatna prćija dr Popovića i njegovih satrapa Vesne Bikić i ostalih, te umesto da na ovom velikom lokalitetu rade brojni timovi arheologa iz više institucija, svi poslovi se izvode u okviru naučnog projekta Beogradska tvrđava. Daleko gore je to što se, osim arheologijom, dr Popović u slučaju Beogradske tvrđave uveliko bavi i arhitekturom i njenim tumačenjem umesto da te poslove prepusti daleko stručnijim arhitektima. O tome koliko su njegove interpretacije pronađene arhitekture nepouzdane najbolje svedoči slučaj "Ivanović".

Naime, decenijama je na iskopavanju Beogradske tvrđave kao saradnik bio angažovan tragično preminuli arhitekta Milinko Ivanović, koji je do tada arhitektonski snimao sve nalaze. Nakon Ivanovićeve smrti njegov sin Aleksandar Ivanović je sređujući očevu zaostavštinu izvršio i analizu originalnih i objavljenih planova i preseka te se ispostavilo da su gotovo svi originalni crteži koje je dr Popović objavio uveliko bili prerađeni i frizirani samo kako bi se po svaku cenu dokazale neke Popovićeve teorije. O tome je čak objavljeno i nekoliko članaka u Godišnjaku Grada Beograda, a takođe se pokazalo da je dr Marko Popović na sličan način "frizirao" i dokumentaciju dr Marije Bajalović Hadži Pešić koja je pre toga iskopavala unutrašnje utvrđenje i područje zamka Despota Stefana.

Nakon svih ovih neveselih događaja sa pravom se postavlja pitanje koliko su uopšte pouzdani svi rezultati ostalih Popovićevih iskopavanja koji su objavljeni u brojnim knjižurinama teškim po više kilograma. Takođe se sa pravom postavlja i pitanje samog intenziteta arheoloških istraživanja Beogradske tvrđave, pre svega jer je dr Popović decenijama istovremeno bio i rukovodilac arheoloških istraživanja u Studenici, Rasu, Postenju i drugde i verovatno je bilo veoma naporno biti istovremeno na tako važnim lokalitetima pa su i rezultati decenijskih istraživanja skromni i neobjavljeni. Iako ima mnogo arheologa koji nisu uključeni u aktivne projekte, oni to nisu mogli da rade jer su to ipak "čika Markovi" tereni na kojima su mogli sarađivati samo pripadnici svojevrsne velike arheološke lože dr Marka Popovića. Sve u svemu, umesto da se primenjuje svetska praksa rada na velikim arheološkim lokalitetima, gde rade čitavi timovi arheologa, pa su i rezultati bolji i otkrivaju se daleko veće površine terena sa mnogo više pokretnog materijala koji se blagovremeno objavljuje, u slučaju Beogradske tvrđave je sve suprotno. Umesto da se analizom i rekonstrukcijom visoko sačuvanih zidova bave arhitekti koji neće biti samo interpretatori viđenja arheologa, na Beogradskoj tvrđavi time su se bavili arheolozi a arhitekti jedino kao tehnički servis rukovodilaca istraživanja.

Sve u svemu, zbog odsustva svetskih iskustava pri istraživanju Beogradske tvrđave, tvrđava je danas arheološki jedva načeta, na sve strane se vrše nakazne konzervacije i restauracije, a u radu na istraživanju i prezentaciji tvrđave ima svega osim sistematičnosti. Mnogo bolja situacija nije ni sa zaštitom i konzervacijom kompleksa Beogradske tvrđave. Osnovi problem koji je trebalo rešavati u vezi sa generalnim urbanističkim rešavanjem kompleksa bila je činjenica da je kompleks tvrđave odavno presečen pravom proburaznicom, odnosno Donjogradskim bulevarom, čijom gradnjom su delom srušeni obalni delovi bedema ispred kojih je pak sprovedena železnička pruga koja je definitivno sprečila izlazak grada na reku. Shvativši da je prioritet za dalje uređenje kompleksa Beogradske tvrđave zapravo njena reintegracija i izmeštanje obe proburaznice - Donjogradskog bulevara i pruge - gđa Aleksandra Banović, tadašnja direktorka Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, pokrenula je izradu novog projekta uređenja kojim je predviđena dislokacija ovih saobraćajnica. Međutim, kao glavna prepreka realizaciji ovog generalnog plana pokazao se tadašnji gradski sekretar za narodnu odbranu, koji je godinama insistirao da se ove saobraćajnice po svaku cenu moraju zadržati, jer, navodno, imaju vojni značaj. Međutim, zahvaljujući velikoj upornosti gđe Banović, iz samog Generalštaba JNA stiglo je mišljenje kojim je jasno rečeno da od strane tadašnjih vojnih vlasti nema nikakvih problema za uklanjanje proburaznica, jer one za JNA nisu imale nikakav vojni značaj. Iako se sve ovo dešavalo još 1985. godine, kada je bilo i planirano skoro izmeštanje saobraćajnica i povezivanje pančevačke pruge preko Dunav i loko-stanice i novosagrađene deonice dugačke četiri km, do danas se apsolutno ništa nije uradilo jer nikome od nadležnih, uključujući tu i dr Popovića, na pamet nije palo da makne pero i pokrene sprovođenje davno donesenih odluka. Umesto toga, u beogradskoj tvrđavi već godinama se radi svašta i koješta. O proizvoljnosti konzervatorsko restauratorskih radova može se napisati čitav elaborat ali kapitalnih promašaja ima na sve strane.

Tako je Dizdareva kula, koja je prvobitno bila sačuvana samo do visine prvog sprata, uoči Drugog svetskog rata napamet dozidana a sedamdesetih godina i scenografski doterana kako bi se usaglasila sa takođe napamet obnovljenim delovima bedema sa kruništem i zupcima. Iako je Zindan kapija uoči II svetskog rata takođe napamet obnavljana, i pored sačuvanih fotografija zadržano je izmišljeno stanje. Mnogi od objekata koji su u punoj visini stajali do rušenja u II svetskom ratu i za koje je sačuvana fotodokumentacija, obnovljeni su samo delimično, po sasvim nejasnim kriterijumima. Tako su pre nekoliko godina arheološki istraženi ostaci Sava-kapije, koja je povezivala Donji grad sa savskim delom varoši, odnosno Karađorđevom ulicom. Ova građevina, koja je formirana kao kompleks u toku četiri stoleća, bila je dobro sačuvana sve do aprilskog bombardovanja 1944. godine, kada je, nažalost, gotovo u celosti razorena. Ispod naslaga šuta i preostale municije tim arheologa pronašao je značajne ostatke Sava-kapije. Konačni oblik nekadašnja Sava-kapija dobila je posle 1740. godine kada su Turci radili poslednju rekonstrukciju ove tvrđave, čiji je izgled iz ovog perioda bio dobro dokumentovan na brojnim fotografijama. Iako je pronađeno dosta delova bedema, po nečijoj sumanutoj odluci, ova kapija je obnovljena samo manjim delom a o tome koliko je ova odluka bila "stručna" najbolje svedoči nakazan izgled kapije nakon njene "obnove", što, pak, kao veliki "stručnjak" za arhitektonsku konzervaciju objašnjava neizbežni dr Popović rečima da "tursku Sava- kapiju ne bismo mogli ni da prezentujemo, ni da rekonstruišemo jer je njena kompletna zidna masa ili srušena, ili rastresena, ili pomerena". Sa druge strane, dr Popović je sam sebi skočio u usta rekavši da je "moguće čak rekonstruisati neke objekte koji su porušeni a koji su građeni za vreme austrijske vladavine, u baroknom stilu", a za koje je dr Popović slučajno zaboravio da kaže da su srušeni do temelja. Prema tome, sasvim je jasno da rukovodilac istraživanja Beogradske tvrđave dr Marko Popović uopšte nema definisan kriterijum o stepenu obnove spomenika, čije istraživanje mu je povereno, jer sa jedne strane predlaže obnovu spomenika koji nisu sačuvani niti u temelju, a sa druge strane se protivi obnovi spomenika koji su delom i danas sačuvani a za koje postoje i fotografije!

 

Životinjska posla

 

Poslednji "slučaj" u vezi sa Beogradskom tvrđavom je pitanje proširenja Zoološkog vrta za koji je odavno jasno da je stešnjen na veoma malom prostoru i da mu pod hitno treba proširenje. Iako je u javnosto odavno poznato i da se Zoo vrt može proširiti i na područje Donjeg grada, to pitanje je odjednom postalo životno jer se samim širenjem Zoo vrta naprasno smanjila površina na kojoj je dr Popović želeo da začeprka ne bi li našao još koji kubik keramike i kostiju.

Kako bi se po svaku cenu zadržao ovaj teren za nepotrebna arheološka iskopavanja u javnosti je pokrenuta kampanja kojom se nastavilo sa dezavuisanjem kako Zoo vrta, tako i njegovog direktora Vuka Bojovića koji je za dobrobit tamošnjih životinja uradio mnogo više nego sve posleratne gradske uprave zajedno. Naravno, predvodnik kampanje bio je dr Popović Marko, koji je u javnosti govorio da bi "na prostoru sadašnjeg Zoološkog vrta trebalo da bude ono što je još 1936. godine zamišljeno, a to je zabavni park za decu sa mini zoološkim vrtom. Neki objekti moraju apsolutno da se ruše jer su napravljeni bez građevinske dozvole i saglasnosti službe zaštite".

Odavno je poznato da Beogradski zoo vrt najvećim delom funkcioniše uz pomoć donacija i da se shodno njima održava i uređuje i to sa uspehom. Iako su okolne zidine sada u nadležnosti JP Beogradska tvrđava, kao i kafana "Kalemegdanska tvrđava", nakon nesretne pogibije alkoholisanog mladića odjednom je za pogibiju, uprkos propustima u organizaciji pijanke Bir festa i u uređenju bedema kraj Zoo vrta, optužen Zoo vrt u čijoj to uopšte nije nadležnosti. Ovime je pokrenut javni linč Zoo vrta kao i akcija za njegovo iseljenje. Međutim, ovo je još jedan od skandala u koji je direktno umešana tadašnja gradska uprava Beograda, kojoj je očito veoma stalo da sa tvrđave izbaci sve finansijski neatraktivne korisnike.

Naime, svojevremeno je prodat čitav kompleks propale modne industrije Beko, a prema najavama je u toj zoni predviđena gradnja poslovnog centra i luksuznog hotela. Iz toga jasno proizilazi da područje Zoo vrta potencijalno može doneti daleko bolje finansijske rezultate gradu Beogradu i stoga je sada sasvim jasno zbog čega je u vreme Gorice Mojović pokrenuta čitava kampanja protiv Zoo vrta i Vuka Bojovića! Zoološki vrt osnovan je pre 71 godinu i postao je sastavni deo beogradske urbane tradicije. Podsećanja radi, zauzimao je daleko veći prostor u donjem gradu tvrđave, prostor koji sada zjapi neiskorišćen, osim ako se ne računa organizacija kojekakvih neprimerenih manifestacija. Posle mnogo godina, zahvaljujući agilnosti gradonačelnika Dragana Đilasa Beogradska tvrđava više nije kuća bez domaćina, a i Zoo vrtu na vidiku su bolji dani. Proces prenosa osnivačkih i upravljačkih prava nad Zoološkim vrtom sa Republike na Beograd aktuelizovao je pitanje budućih granica kalemegdanskog životinjskog carstva, ali i njegovog eventualnog preseljenja Zoološki vrt je konačno, posle odluke odbornika Skupštine grada, postao gradsko preduzeće, na čijem će čelu ostati Vuk Bojović, ali u statusu v. d. direktora. U poslednjih nekoliko meseci iz gradske kase izdvojeno je više od pet miliona dinara za obnovu centralnih kaveza, kao i za izgradnju "Mini Australije", staklom ograđenog prostora sa životinjama koje potiču sa tog kontinenta. "Vrt dobre nade" je najatraktivnija lokacija za građane i turiste i posle transformacije na dobitku biće i posetioci i životinje. Premda je bilo spekulacija da će biti preseljen na drugo mesto, on ipak ostaje na tvrđavi, a kako je gradonačelnik najavio, gotovo je izvesno njegovo proširenje na Donji grad - istakao je Dejan Mali, koji je istovremeno i predsednik radne grupe za Zoološki vrt.

Kao potencijalna lokacija za proširenje prethodnih meseci je navođeno sedam hektara u Donjem gradu Beogradske tvrđave između Vidin-kapije i Kapije Karla VI. Kao jedan od argumenata da zoološki vrt može i treba da se proširi u Donji grad Beogradske tvrđave, navodi se podatak da je on pre Drugog svetskog rata bio u tom delu.

Po svom dobrom običaju u ovaj dogovor nepozvan se umešao i dr Marko Popović, koji 43 godina čeprka po Beogradskoj tvrđavi i započeo sa javnom kampanjom protiv širenja Zoo vrta te je pored ostalog izjavio da "Grad ne može da donese odluku o formiranju dela zoološkog vrta između Vidin kapije i Kapije Karla VI i zato što je tvrđava kao spomenik ekstra kategorije u nadležnosti Republike. Pomeranje granica zatvorilo bi pešačku komunikaciju koja spaja dunavski i savski deo varoši". Ipak pokazalo se da su Popovićevo protivljenje čule pogrešne uši koje nisu pale na Popovićev autoritet i kao glavni rezultat očekuju se dva prvorazredna događaja: definitivno širenje Zoo vrta dobre nade i svečani zalazak Marka Popovića, odnosno njegov odlazak u penziju!

 

 

 

 

 

 

Slučaj obnove kule Nebojše

 

 

U cilju revitalizacije najveće fortifikacije u ovom delu Evrope, gradska uprava svojedobno je raspisala javni konkurs na kome je ponudila kulu Nebojšu zainteresovanom investitoru. Uslove i rokove je propisao Zavod za zaštitu spomenika kulture i bilo je planirano da budući zakupac sanira međuspratnu konstrukciju, prilazne stepenice, komunalu infrastrukturu sa sanitarnim čvorom i električne instalacije. Sve propisane uslove i rokove budući zakupac je trebalo da ispoštuje da bi dobio na petogodišnje korišćenje prostor veličine 271 kvadratni metar. Bilo je predviđeno da u prizemlju bude smešten manji kafe-bar, na prvom spratu izložbeno-galerijski prostor, na drugom spratu knjižara, a vrh je ostavljen za teatar poezije, monodrame i slične sadržaje. Čim je javni konkurs objavljen u medijima, pojavile su se reakcije, pretežno negativne i upućivale su na navodnu želju gradskih otaca da rasprodaju i pokafanče prostor od velikog kulturno-istorijskog značaja. U tom smislu oglasilo se i Udruženje književnika Srbije iz Francuske 7 koje je tvrdilo da će, ako se projekat ostvari, to bitno poremetiti odnose između Srbije i Grčke, jer je kula Nebojša mesto stradanja velikana grčke i balkanske istorije i poezije Rige od Fere koji je u XVIII veku bio zatočenik u ovom objektu. Ubrzo je stigao i prigovor sa grčke strane, sa visokog mesta, sa zahtevom da se čitava stvar zaustavi i da se spreči narušavanje mesta stradanja grčkog pesnika i nacionalnog heroja. Na taj način je jedna inicijativa oživljavanja dela beogradske tvrđave postala internacionalno pitanje i potencijalna tačka spora između dveju država, pa je sve obustavljeno. Tadašnja gradska kulturtregerka Gorica Mojović se proslavila izjavom da "ne vidi ništa sporno u našoj ideji". Na kraju je, nakon višegodišnjeg zavlačenja i otezanja radova u Kuli napokon otvoren memorijalni muzej.