Roman Kaplana Burovića, "IZDAJA"

(U vezi 50-te godišnjice objavljivanja)

Aleksa Stanislavljević

Akademik, prof. dr Kaplana Burovića, kako je to prije neki dan javno istakao eks-ministar kulture u vladi Crne Gore, pjesnik Budimir Dubak, poznat je kao disident. I to - "kao jedan od prvih disidenata socijalističkog lagera".

Na stranicama TABLOIDA, gdje je stalan saradnik i jedan od najčitanijih autora, on je više poznat kao naučnik, balkanolog, posebno kao albanolog, autor značajnih otkrića i teza, po kojima Albanci nisu ni autohtoni, niti Iliri, ponajmanje Pelazgi, - teze ove koje su usvojene od naučnika ne samo širom svijeta, već i od mnogih albanskih istraživača naučne istine o svom narodu. Kao najveći savremeni albanolog na svijetu on je uveden i u mnoge leksikone, Wikipedije, pa i u enciklopedije raznih naroda. Njegovo otkriće iz albanske fonetike uvedeno je i u prvoj albanskoj enciklopediji (FJALORI ENCIKLOPEDIK SHQIPTAR, Tirana 1985.), ali bez njegovog imena, jer tada je bio u zatvor.

Ipak, ne samo više nego disident, već i više nego naučnik, Kaplan Burović je poznat kao književnik. Kao takav on je i započeo svoju karijeru poznatom poemom BOJANA (Dubrovnik, 1952).

Kao takav se afirmirao, postao član Saveza književnika Jugoslavije, kasnije član Društva književnika Crne Gore, Albanije, Švajcarske, pa i počasni član Udruženja srpskih književnika u Švajcarskoj. Kao takav on je uveden i u službeni program Ministarstva prosvjete i kulture Albanije za škole svih kategorija i univerzitete. Kao takav on se i hapsio, osudio, kaznio, kako u eks-Jugoslaviji, tako i u Albaniji, gdje je, poslije jugoslovenskog zatvora, emigrirao, sa namjerom da iz Albanije pređe u SSSR, za svojim drugom - generalom Vlado Dapčević, sa kojim je uređivao isti list - ISKRA, on u Beogradu, a Dapčević u SSSR.

Kao književnik on je pisao i objavljivao pjesme, pripovijetke, novele i romane. Isprva na srpskom jeziku, a zatim i na svim jezicima svijeta, 10 jezika, koje je u međuvremenu naučio i savladao dotle, da je i stvarao umjetnička djela na tim jezicima.

Pošto mu iz Albanije nisu dozvolili da pređe u SSSR, ni u ma koju drugu zemlju, videći da je tu zaglavio, zauzeo se izučavanjem albanskog jezika, pa se na Univerzitetu u Tirani i po drugi put diplomirao.

On je tako široko i duboko savladao albanski jezik, da ga ni u razgovoru, kamoli u napisima, ni najveći tadašnji poznavalac albanskog jezika, akademik, prof. dr Eqrem Čabej, nije prepoznao da nije Albanac. Izuzev vlasti, koje su znale da mu je i brat pukovnik JNA, svi su ga prihvatili kao Albanca. Zahvaljujući tome i činjenici što je pisao na albanskom jeziku (na drugim jezicima se u Albaniji ni tada ni sada ne dozvoljava nikome da piše!), zahvaljujući i tome što je pisao i o albanskim aktuelnim problemima, njemu je dozvoljeno da objavljuje koju stvar, koliko je to trebalo vlastima u borbi protiv revizionističke izdaje Josipa Broza Tita.

Tako mu u glavnom časopisu Saveza književnika Albanije NËNTORI Br. 6, Tirana 1962.godine objavljuju pripovijetku "Mejrema", u reviji YLLI Br. 2, Tirana 1963.objavljuju mu pjesmu "Betimi-Zakletva", a u glavnom nedeljnom listu Saveza književnika DRITA, Tirana 1964. objavljuju mu pripovijetku "Bursa-Stipendija". Tu i tamo su mu objavili i po koju drugu pripovijetku, još dok je bio interniran u Logoru jugoslovenske emigracije u Čermi, sred blatišta močvare Muzećeja, srez gradića Ljushnje, što nije slučaj sa nijednim drugim emigrantom. Ovo probijanje medijske blokade sa pozicija interniranog, nije rezultat njegovog pera i talenta, kako se neki izražavaju, već rezultat bojazni albanskih vlasti, koje su očekivale da im on pobjegne natrag, za Jugoslaviju, čim bude saznao gorku istinu albanske stvarnosti. Njegovim napisima protiv revizionizma Josipa Broza Tita i kriminala UDB-e, oni su mu učinili nemogućim emigriranje i za Grčku, dvije jedine zemlje sa kojima se kopneno graniči Albanija.

U najmonstruoznim uslovima tog logora, nezamislivo monstruoznim, on je napisao i objavio roman TRADHËTIJA-IZDAJA (Tirana, maj 1965), zbirku pripovijedaka USHTIMA E KORABIT-ODJEK KORABA (Tirana, 1968) i novelu GJARPËRI-ZMIJA (Tirana, 1969). Napisao je i mnoga druga djela, ali mu ih nisu objavili. Roman su mu preveli na ruski jezik, a zbirku pripovijedaka na grčki i italijanski. Ništa od toga nisu objavili, jer su se pripremali da ga fizički likvidiraju.

Roman je bio gotov za štampu još 1962.godine, ali su ga godinama držali u jednoj tajnoj sobi Saveza književnika Albanije, gdje su ovlašćene ljude pozivali i dali im ga da ga pročitaju i raportiraju da nema što sumnjivo u njemu, kao i da li vrijedi da se objavi. Sumnjalo se da je Kaplan agent UDB-e i da preko tog romana raportira ono što je do tada saznao i sakupio o Albaniji i Albancima. Među ovim ličnostima identificirani su do sada: Ramiz Alija - tada član Politbiroa CK "komunističke" Partije Rada Albanije, zatim istaknuti književnici Ismail Kadare, Dritëro Agolli, Ibrahim Uruçi, Sterjo Spasev, Dhimitër Xhuvani, Dhimitër Shuteriqi i Nasho Jorgaqi.

Ovako, poslije mnogih intriga i sabotiranja od tri godina redom, poslije mnogih kontrola i analiza, na kraju krajeva, na stranicama lista "LIBRI-KNJIGA" štampana je vijest da će se ubrzo objaviti novela „Izdaja" Kaplana Resuli.

Tražilo se da se naziva novelom, ne samo da bi je omalovažili, već i pošto od 392 stranice, koliko je napisao autor 1962.godine, skinuli su djelu preko 100 stranica. Tako je ovaj roman u maju 1965.godine objavljen isprva sa 259 stranica.

Događaji romana se odvijaju u toku DSR, na padinama Skopske Crne Gore, koliko na strani Srbije (Kosmet), toliko i na strani Makedonije, u njedra jednog partizanskog odreda, sastavljen koliko od Srbo-Makedonaca i pripadnika nacionalnih manjina tih krajeva, toliko i od Albanaca, došli tu iz Albanije kao dijaspora poslije turske okupacije, a mnogi i u toku tog rata.

Znači, događaji romana se odvijaju na teritoriji Jugoslavije i u jugoslovenskoj sredini, dok su ne samo glavne ličnosti romana, već i sporedne - Jugosloveni, ne samo po državljanstvu, već i po nacionalnosti, odnosno Srbo-Makedonci.

Ovaj partizanski odred, u sastavu ostalih partizanskih odreda jugoslovenske NOV, bori se na više frontova. Prvi i glavni front mu je borba protiv italijansko-albanskih i njemačko-bugarskih fašističkih okupatora, kao i njihovih mjesnin saradnika, izdajnika naroda i domovine. Drugi front mu je protiv ekstremnog nacionalizma, šovinizma i rasizma, kao i protiv vjerskih nastrojenosti i fundamentalizma, koji su od vremena zasadili u toj oblasti svakojaki vjerski i politički okupatori, pa su nosioci toga i u samim partizanskim redovima. Treći front je borba svake ličnosti sa samim sobom, sa svačime prestarelog i preživljenog, što sprečava opštu borbu naroda za nacionalno i društveno oslobođenje, za dijalektički razvoj društva uopšte.

Iz kompleksa ovih frontova, opštih i ličnih sudara, izbijaju ličnosti romana, razvijaju se pred očima čitalaca i uobličavaju se sasvim prirodno, umjetnički i tako evolutivno, da se čitalac nesvijesno suživljava sa njima, poistovećuje se sa njima, svaki po svojoj prirodi i svojim nastrojenjima. Autor se i postarao za to, pa je u roman izneo sve vrste ljudi te zone, sa svim njihovim stavovima, prohtjevima i nastrojenjima, snovima.

Preko nekih ličnosti ovog romana (Neka su i pravim imenima!) autor nas stavlja na znanje da muslimani te zone, iako se skoro svi izjavljuju za Albance, u stvari nisu Albanci, već - mnogi od njih - su i srbo-makedonski muslimani, koji su se albanizirali.

Ono što je do ovog djela nepoznato u albanskoj književnosti, jeste stav autora prema ličnostima romana. Bacite i samo letimičan pogled toj književnosti: tamo ćete naći i pozitivne i negativne ličnosti. Ali, u relaciji sa ličnostima nealbanske nacionalnosti, Albanci su samo pozitivni, a nealbanci samo negativni. Posebno oni srpske nacionalnosti.

Nisu činili to samo oni, koji su priznavali nacionalistički karakter svog stvaranja, već i oni koji su nam se busali u prsa za marksizam-lenjinizam i socijalistički realizam, pa su držali u džepu i člansku kartu "komunističke" Partije rada Albanije. Među njima i Ismail Kadare! Kaplan Burović razbija taj rasistički šablon albanske književnosti. On u svom romanu prikazuje i kao pozitivne i kao negativne ličnosti kako Albance, tako i Srbo-Makedonce. Primjer ovaj bez presedana do njega, što nije jedina novost, koju on uvodi u albansku književnost.

Evo da spomenemo i jednu drugu: Od kad je Enver Hodža uzeo u svoje ruke vlast u Albaniji, svako je mogao da piše o klerikalcima, o hodžama i popovima, ali samo negativno. Svi klerikalci tadašnje albanske književnosti su ili u službi okupatora, ili nemoralni i reaksionari. Kaplan Burović je prvi koji u svom romanu prikazuje i hodže i popove u pozitivnoj svjetlosti. U romanu hodža preko čalme stavlja petokraku i bori se rame uz rame sa partizanima, a pop polaže i svoj život upravo braneći komandanta partizanskog odreda, dok ovaj naređuje da mu se ime zabeleži u listi palih boraca za oslobođenje. Pokušali su poslije Buovića da ga i drugi književnici imitiraju, ali bezuspješno. Koliko za primer spominjemo Lazara Silića i Petra Marko.

Glavna ličnost romana je Arben Preševa, muslimanizirani Srbin, koji je pošao putem albaniziranja, ali - studiranjem i integriranjem u Komunističkoj partiji Jugoslavije - osvešćuje se svog nacionalnog porijekla i ulazi u brazdu internacionalizma. Kao internacionalista on komanduje partizanskim odredom Skopske Crne Gore. Svi su u ovoj ličnosti prepoznali poznatog borca tih krajeva Abdulah Krašica, poznat više kao Abdulah Preševa, kome će narod, po objavljivanju ovog romana, podići spomenik-poprsje sred grada Gnjilane, što nam govori o snažnom uticaju ovog romana Kaplana Burovića na Kosmetu, uticaj ovaj koji je on postigao i svojim djelima objavljenim u Jugoslaviji još prije hapšenja tamo, kao što je konkretno njegov poznati roman FANOLA, objavljen u Prištini 1958.

Pokraj Arbena, kao druga glavna ličnost je komesar bataljona Pjetar Munela, katolički Albanac, član Komunističke partije Albanije, koji je kao učitelj, sa svojom suprugom, stigao u te krajeve iz Skadra, u toku rata, i odmah se prisajedinio partizanskom odredu. Autor piše: "Ako je Arben Preševa duša bataljona, Pjetar Munela je mozak i nervni sistem svake çete".

Poslije objavljivanja romana, mnogi su prepoznali sebe u ovoj ili onoj ličnosti, pa su i protestirali zašto im je autor promjenio ime. Sa posebnom gordošću su se izjavili za ličnost Hasan Remniku mnogi Albanci Kosmeta, koji su emigrirali iz Jugoslavije u Albaniju kao politički emigranti. Koliko da se zna: ličnost iz romana Hasan Remniku ne samo što nije izmišljena, već je prikazana i sa njegovim pravim imenom. On je poznat na Kosmetu kao kriminalac, koji je, otrovan muslimanskim fundamentalizmom, klao hrišćane, posebno Srbe, i u snu, pa i djecu, baš kao Šote Galica. Kao takvog ga i autor romana prikazuje, krvavog i monstruoznog.

Albanci su prepoznali i Envera Hodžu u pežorativnoj ličnosti mula hodža Mamer, pa od objavljivanja romana počeli su da ga nazivaju posprdno Mulai, što je on odmah saznao. Tada je preduzeo i mase survejiranja i proganjanja tih ljudi, pa i hapšenja i kažnjavanja politički, naravno - kao neprijatelje naroda.

Još više su se survejirali, proganjali, hapsili i kažnjavali u Jugoslaviji oni koji su uhvaćeni sa tim romanom u ruke. Od prvog izdanja su ubačeni ilegalno na Kosmet 1.000 primjeraka, a od drugog izdanja 5.000 primjeraka. Ne desetinama, već stotinama njegovih čitalaca su hapšeni, isprebijani i kažnjeni krivično. Preko 1.000 godina zatvora su izdržali.

Do danas ovom su romanu učinjena 5 izdanja, što za života autora nije postigao nijedan drugi roman albanske književnosti, pa ni roman GENERAL MRTVE VOJSKE Ismaila Kadare, kome su učinjena izdanja i na strane jezike, nastojeći ovako da naduju autora, kako bi mu se dodjelila Nobelova nagrada.

1.- Prvo izdanje, kako rekosmo, učinjeno je romanu u maju 1965. godine, a od Izdavačke kuće "Naim Frashëri", naravno - posebnom dozvolom CK PRA. Na knjizi piše da joj je tiraž 4.000 primjeraka, ali su štampana još 1.000 drugih primjeraka, koji su ilegalno uneti i razdati na sve strane Jugoslavije.

Odmah poslije objavljivanja autor je primljen za člana Saveza književnika Albanije, ali samo formalno, bez ikakvih prava. Štaviše, godinama redom nisu mu priznali ni reduktirano radno vrijeme, koje mu je kao članu Saveza književnika pripadalo. A one male dozvole za književno stvaranje, koje su mu povremeno dodjelene, sistematski su mu sabotirane.

U ovom izdanju, sve stranice djela gdje se písalo o makedonskoj naciji i tadašnjoj njihovoj antiturskoj i antijugoslovenskoj organizaciji VMRO, izbačene su.

Albanac Vlaš Prendi, koji se zauzeo studiranjem ovog romana, kaže: "Sumnja se da su ubačene fraze i misli koje su ciljalje da sačuvaju takozvani "ideološki stub partije", za što je autor protestirao u mnogim intervjuima, pošto je izašao iz zatvora. Posebnu vrijednost romanu pridaje geginski dijalekat albanskog jezika, koji je od autora upotrebljen majstorski, kao čist i nedostiživ jezik, u suprotnosti sa "preporukama datih od vlasti"."

Istina je da je autor protestirao još u toku pripremanja romana za objavljivanje. Između ostalog i u vezi posvete. On je roman posvetio poznatom Abdulah Preševa, dok su od njega tražili da roman posveti Enveru Hodži. Pristao je da mu se roman objavi i bez posvete, ali ne i sa imenom Envera Hodže, što može posvedočiti redaktorka romana Donika Omari, koja je još živa, pa bi mogla da svjedoči i mnogo šta drugo.

Od 392 strane, koliko je napisao autor, roman je - poslije skraćivanja - izašao sa 259 strana. Bez predgovora. Bez i najmanje bileške o autoru - neslučajno !

2.- Drugo izdanje - prerađeno, Tirana 1967, strana 392, sa predgovorom od poznatog književnog kritičara prof. dr Adriatik Kallulli.

Ovo je izdanje učinjeno pošto se u toku od mjesec dana sav tiraž prvog izdanja rasprodao, tačnije - razgrabio, dok su Albanci, posebno oni iz dijaspore stalno kucali na vrata albanskih ambasada i tražili ga. Sa svih strana svijeta, pa i iz Kuvajta. Iz Egipta i drugih zemalja, oni, kojima se to dozvoljilo, stigli su i lično u Albaniju da poljube ruku autoru.

U ovom izdanju su knjizi dodate mnoge od ranije nedozvoljenih stranica, kao i ono što je prilikom obrade pridodao. Ovom izdanju je dodata i posveta - Mojoj djeci - Dušanu i Dušanki, naravno - na albanskom jeziku, jer se strana, posebno srpska imena, nije dozvoljavalo ni jugoslovenskim emigrantima da nadenu svojoj djeci.

Na knjizi piše da su štampana 15.000 primjeraka. U stvari su štampana 20.000, od kojih su ilegalno uvedeni u Jugoslaviji i razdati 5.000 primjeraka.

Poslije hapšenja Akademika Burovića godine 1970., potražnjom iz Beograda i naređenjem od CK PRA, roman IZDAJA, kao i ostala djela ovog autora, skinuta su iz cirkulacije, zabranjena su, kao uslov za uspostavljanje diplomatskih odnosa na rang ambasada između Jugoslavije i Albanije. Oni koji nisu predali vlastima raspoloživi primjerak njegovih djela, pesekutirani su svakako, pa i hapšeni, kažnjeni krivično.

3.- Treće izdanje - Tirana 1992, IK „Iliria", tiraž 100.000 primjeraka, strana 332, štamparija „Tirana".

Ugovor je sklopen početkom maja 1991, u Tirani, odmah poslije puštanja autora iz zatvora. „Iliria" mu se pretstavila kao privatna izdavačka kuća, i to njemačka. Autoru su dali 500 maraka kao akonto za 6.000 primjeraka. U ugovoru piše da, ako se ukaže potreba za povećanje tiraža, učiniće se nov ugovor. Sem ovoga, izdavač Ibrahim Kelmendi angažovao se da roman štampa u Njemačkoj. Od autora mu je izričito traženo da se ne štampa ni u Albaniji, niti na Kosmetu, i da se on pozove iz Albanije u Njemačku, tobože za promociju knjige, u stvari da mu se ovako omogući udaljenje iz Albanije, da bi tražio politički azil u Njemačkoj.

Faktično, iza ove IK krio se albanski SIGURIMI (pandan naše UDB-e), koji - uvodeći u ruke taj ugovor - imao je za cilj da fizički likvidira autora Kaplana Burovića (16. maja mu je učinjen i atentat !) i da zatim realizira svoje vražje planove, izdanje romana imenom kojeg drugog „autora". Atentati su propali jedan za drugim, dok je Kaplan Burović u međuvremenu uspio da se popne na avijon i odleti za Švajcarsku.

Punila se druga godina od potpisivanja ugovora, a I.Klemendi nije štampao roman. Tada je Akademik počeo pregovore sa drugom osobom za štampanje romana u Švajcarskoj. Čim je to saznao, SIGURIMI naredi I.Kelmendi da mu ga objavi.

Kako se jasno vidi - ovo je izdanje skraćeno. Ne samo što nema posvetu djeci, već nema ni predgovor, iako je naglašeno da mu se učini jedan nov i opširan predgovor. Sem ovoga, I.Kelemendi (podrazumevaj - SIGURIMI !) učinio je romanu jedno tehnički jako slabo izdanje, sa ciljem da ni na prvi izgled ne konkuriše romanu I.Kadarea GENERAL MRTVE VOJSKE, koji je u to vrijeme štampan na vrlo luksuzan način, a sa nadom da će mu se dodjeliti Nobelova nagrada.

U knjizi piše da mu je tiraž 10.000 primjeraka. Kako se zna, 10.000 primjeraka su u toku jednog dana uvedeni samo u Švajcarskoj, gdje su prodati po 15 frs primjerak. Štampanje romana u jedan ovako veliki tiraž (a u suprotnosti sa ugovorom !) imao je za cilj da preplavi tržište i da tako učini autoru nemogućim da priredi neko novo izdanje, da bilo što ušićari materijalno od tog romana. Ekonomska sabotaža i borba albanskog SIGURIMI-a se nastavlja dan danas, sa direktnim interveniranjem kod švajcarskih vlasti ne samo da mu svestrano potšišaju onu milostinju, koju mu mjesečno daju, već i neprekidnim angažovanjem i urgiranjem da se Akademik protjera iz Švajcarske, za što je ovaj od vremena objavio i dokumenta.

4. Četvrto zdanje - Tirana 2000, privatna IK „Mësontorja e parë - Prva škola", tiraž 1.000 primjeraka. Knjizi se vraća posveta djeci, dodaje mu se fotografija autora, lista objavljenih djela, predgovor, koji je sa pseudonimom Kol.Xh.Pera, napisao pukovnik JNA Dževdet Peraštanin. Na kraju knjige je i RJEČNIK manje-više nepoznatih riječi. Na poslednjoj korici su štampani citati albanskih ličnosti, koje su pisale i pozitivno procjenile roman: pozorisni i filmski glumac, Narodni umjetnik Pjetar Gjoka, književnik i major Mark Dodani, književni kritičar, prof. dr Adriatik Kallulli i pjesnik Xhemal Ahmeti.

Ovo izdanje je najserioznije prerađeno. Pročešljano je jezično i stilistički sa iskustvom godina, koje su prošle od prvog izdanja, kao i na bazi produbljenih studija, koja je u međuvemenu učinio autor. Dodata je još jedna nova linija: Arben-Besa, dok skoro sve druge ličnosti romana su retuširane i izvajane na evidentan način dublje, tako da je u ovom izdanju roman bezsumnje dostigao vrhunsku obradu i usavršenost.

Roman ima i jednu tehničku obradu, spoljni izgled dosta lijep. Dodajte tome i 472 stranice. Kao takav on je odmah pao u oči persekutorima Akademika Burovića, koji izdavaču Përparim Xhixha narediše da ga povuče iz prodaje. Znači - opet je persekutiran, zabranjen. U isto vrijeme, izdanje Ibrahima Kelmendi počeše da prodaju u bezcijenje, po 200 leka.

5. Peto izdanje - Priština 2010, privatna IK „Dija", tiraž 500 primjeraka, strana 630. Ovo izdanje je učinjeno prema četvrtom izdanju, samo što je izdavač, kako to i sâm priznaje u Predgovoru, arbitrarno dirnuo u formu toponima Kosmeta, albanizirajući ih. Knjiga ima sasvim seriozan tehnički izgled, kao izdanja klasičnih djela.

Samo izdanje sred Prištine, pošto su upravo najgrlatije urlikali kosovski Albanci da to djelo nije Kaplana Burovića, pošto su ovoga satanizirali na sve moguće načine svakakvim lažima i falsifikatima, intrigama, govori jasno da nisu svi Albanci Kosmeta neprijateljski raspoloženi prema njemu. Pa i stegnuta pesnica sred naslovne strane mislimo da figurativno taj smisao ima. Na poslednjoj korici ima sve naslovne strane prethodna četiri izdanja, poznati citat Pjetra Gjoka i jedan novi citat, izveden iz predgovora.

Još prvo izdanje ovog romana dočekano je izuzetno dobro, jako-jako dobro, kako do danas nije dočekan nijedan drugi roman albanske književnosti, naravno - misleći za autora da je Albanac i njihove gore list. Roman je dočekan kao bestseler i na sve strane albanske dijaspore po svijetu, posebno na Kosmetu. Sa svih strana su mu stigle čestitke, usmene i pismene, preko telegrama i pisama. Ko je mogao, i iz inostranstva, stigao je u gradiću Ljušnje da mu poljubi ruku, iako su albanske vlasti činile sve da to sprečavaju. Mnogi su roditelji imena ličnosti romana nadenuli svojoj djeci. A poneki od njih, sa svojim suprugama, išli su u Lušnje da od autora traže dozvolu da svom budućem djetetu nadenu ovo ili ono ime ove ili one ličnosti romana. Otvoreno se govorilo da je ovim romanom Kaplan Burović eklipsirao sve druge albanske književnike. Nešto slično je za ovog Kaplana od vremena izjavio preko „BORBE" i naš književnik Dušan Kostić, prije 10 godina. Lično Tajar Zavaljani, tadašnji najveći književni teoretičar i esteta albanski, preko Radio-Londona izjavljuje: „...Roman „Izdaja" je jedino književno djelo sa umjetničkim dostojanstvom, koje je objavljeno u Albaniji poslije Drugog svjetskor rata", što znači da je ovaj Kaplan Burović eklipsirao i rođaka, mazu Envera Hodže - Ismaila Kadare.

Pa i Narodni umjetnik, poznati albanski pozorišni i filmski glumac Pjetar Gjoka, javno izjavljuje: „Što je „Lahuta e Malsisë" Gjergja Fishte za albansku poeziju, jeste i roman „Izdaja" Kaplana Resuli za albansku prozu (chef-d'oeuvre). I ako Kaplan više ne bude napisao ništa drugo, njegovo će ime ostati u albanskoj književnosti kao jedan od njenih najvećih književnika. Ovim romanom on je zaslužio da mu se podigne sred Albanije spomenik nad svakim drugim spomenikom..."

Za ovaj roman ovako su se izrazile i mnoge druge ličnosti albanske književnosti i kulture, dok su ga i najobičniji ljudi držali pored KUR'ANA i BIBLIJE, ili i umjesto KUR'ANA i BIBLIJE. Svi redom su ga proglasili za JEVANĐELE albanskog savremenog rodoljublja.

Preko svega, nastavnici albanskog jezika i književnosti cjelokupne Albanije, sakupljeni dva-tri mjeseca po objavljivanju romana na jednom seminaru u Višem albanološkom institutu Skadra, tražili su jezik romana za službeni i književni jezik Albanije. Treba znati da se do tada jezik ovog romana, geginski dijalekat, proganjao od vlasti, spremajući se ovako da ga poslije koje godine i zabrane.

Ovi nastavnici, svojeglavo, počeli su da svojim učenicima govore o romanu IZDAJA i autoru. Vlasti, u nemogućnosti da to spriječe, uvode roman u vanškolsu lektiru.

Od kad je Burović objavio u Tirani pripovijetku „Bursa", gdje on piše o studentima na Skopskom universitetu, širom Albanije se počelo šaputati da se isto to dešavalo i u Albaniji. Jednog dana, književnik Fasli Haliti, izjavi to i glasno, sred gradića Ljušnje, tvrdeći da se to persekutiranje od vlasti desilo i lično njemu. Od objavljivanja romana „IZDAJA", poče se šaputati da se ta stvar, izdaja narodne vlasti i izgradnje socijalizma desila i tu, među njima - u Albaniji.

Ovo je prelilo času strpljenja. Zato vlasti počinju da preduzimanju mere kako protiv romana, tako i protiv autora. Protiv romana razglasiše, posebno preko Ismaila Kadare, da je roman bez ikakvih umjetničkig vrijednosti. Dok u vezi sa autorom počeše govoriti ga je agent UDB-e, došao misijom da ubije Envera Hodžu i da Albaniju pripoji Jugoslaviji kao sedmu republiku.

Videći da im to nije upalilo, da ne samo intelektualci, već i najobičnije mase naroda ne vjeruju u priči o agentu UDB-e, da roman nastavljaju da traže ne samo u zemlji, već i iz inostranstva, izmisliše novu priču: da roman nije Kaplanov; da ga napisao Adem Demači i da ga Kaplan ukrao ovome, da bi se njime afirmirao u Albaniju i primakao Enveru Hodži, pa da ga ubije. Tada je sigurno i sklopljen plan da Josip Broz Tito likvidira fizički u zatvor Adema Demači, a Enver Hodža Kaplana Burovića, te da poslije toga objave roman imenom Adema Demaći, tobože ga on napisao. Po dogovoru albanskog SIGURIMI-a i jugoslovenske UDB-e od tada se i eks-supruga Kaplana Burovića počela izjavljivati u Jugoslaviji kao da je bila supruga Adema Demači, a ne Kaplana Resuli, da bi tako eliminirali i iz sjećana naroda ime Kaplana, što će učiniti i sa njegovom maloljetnom djecom u Albaniji, ispirajući i njima mozak. Mnoge nam činjenice govore o ovome, ali ovo nije predmet ove studije.

Pet godina po objavljivanju romana, poslije bezbroj neuspjelih provokacija, policijske obrade i navođenja da učini koji zločin (Provocirali su ga da ubije ne samo suprugu, već i djecu !), kako bi imali čime da opravdaju hapšenje Akademika Burovića, uhapsili su ga. Pošto su im propale sve provokacije, uhapsili su ga potpuno nevinog, inscenirali mu sudske procese jedan za drugim i kaznili ga, tobože za neprijateljsku propagandu, na 43 godina monstruoznog zatvora, gdje su iz dana u dan učinili sve da bi ga i fizički likvidirali.

U narod su odmah rasprostrli glasine da je uhapšen kao agent UDB-e. Lično Ramiz Alija će ovo izjaviti i preko francuskog lista L'HUMANITE, dok će mu Akademik Burović, po izlasku iz zatvora, tresnuti u lice fotokopiju presude, koju su mu dali u zatvorskoj ćeliji: tu je presudu Akademik objavio u reviji YLBERI God. I, Br. 1, Ženeva, septembar 1993. Kako možete vidjeti, tu se UDB-a i ne spominje, jer se i nije spomenula ni pod istagom, niti pred sudom !

Da bi dokazali prije svega samim Albancima, a zatim i cijelom svijetu, da su počeli sa „demokratiziranjem" zemlje, Akademika Burovića ne samo što pustiše iz zatvora, već su ga uveli i u službeni program savremene albanske književnosti, uporedo sa Ismailom Kadare. Burović je jedini jugoslovenski književnik koji se učio po albanskim školama, razume se - kao Albanac. Čim su Enverovci prešli rijeku i osigurali vlast, odmah su Burovića izbacili iz programa, pravdajući ovo tobože njegovom izjavom da po nacionalnom porijeklu nije Albanac, već Jugosloven, odnosno Srbin iz Crne Gore, kao i njegovim albanološkim tezama, koje - pošto im se ne sviđaju - nazvaše ih „crne teze".

Iako je i Akademija nauka i umjetnosti Kosmeta, u svojoj enciklopediji KOSOVO, Priština 2012, priznala da je Kaplan Burović hapšen u Albaniji potpuno nevin i da je roman IZDAJA njegovo djelo, albanska mafija na vlast u Tirani nastavlja sa mobingom i sataniziranjem Akademika Burovića, tobože je agent UDB-e, pa i da roman IZDAJA nije njegovo djelo. Pošto je Adem Demači odbio da izjavi da je autor tog romana, albanska mafija traži po grobljimja Kosmeta i Makedonije kojeg mrtvaca, da bi ga proglasila za autora romana, čime su postali smiješni.

Odgovor poštenih Albanaca na ovo je objavljivanje petog izdanja tog romana sred Prištine, 2010. godine, sa pesnicom na naslovnoj strani.

Mislimo da je krajnje vrijeme da se ovaj roman objavi i na srpskom jeziku, ne samo da bi svi vidjeli i saznali istinu o ovom odanom i odranom sinu srpskog naroda, koji je već proglašen i za Srpskog viteza, pa i za Svetog ratnika, već i zato što je to djelo sa neoporecivim umjetničkim vrijednostima i društveno-ideološkim, naučnim istinama o nama, Srbima, kao i o albanskoj dijaspori na Kosmetu. Upravo da se ne bi objavilo na srpskom jeziku, albanska mafija je razglasila na sve strane laž da je taj roman protiv Jugoslavije i jugoslovenskih naroda (Srbo-Crnogoraca i Makedonaca), jer disidentnu samopregornu borbu ove izuzetne ličnosti naše savremene istorije protiv titoizma, kao i protiv enverizma, oni tumače kao borbu protiv Jugoslavije i jugoslovenskih naroda, odnosno protiv Albanije i albanskog naroda.

Ovo se ne čini samo zato što je dotle stigao razvoj njihove društvene, klasne svijesti, već i zato što se upravo takvim izvrtanjem istina bore protiv Akademika Burovića, misleći da time i kojekavim dugim lažima i falsifikatima opovrgavaju njegove albanološke teze, sa jedne strane, i - sa druge strane da tako maskiraju monstruozne zločinje koje su učinili njemu (koga su na živo i odrali !) i njegovoj porodici, maloljetnoj djeci, Dušanu (koga su nevinog uhapsili i ubili mu sina u utrobi nevjeste !), i Dušanki, koju su u 4-toj godini silovali, a zatim i masakrirali. Zločini Enverovaca protiv akademika, prof. dr Kaplana Burovića su takvi, da su protiv njih već protestirali ne samo svijetske ličnosti, akademici, naučne institucije, već i sami pošteni Albanci, književnici, ličnosti nauke i kulture.