Feljton

Rat u Hrvatskoj iz pera obaveštajca (1)

Ovako sam video, verujte tako je i bilo

Obaveštajac bivše JNA objavio je knjigu ''Iz dnevika jednog obaveštajca'', koja je potom, po tvrdnjama Kupindoa povučena iz prodaje. Objavljujejmo delove iz ovog dnevnika, bez navođenja imena autora. Knjigu feljtoniziramo, da se mlađi naraštaji podsete kako je bilo. I da se više ne ponovi

Piše: ''Nestor''

UVOD

Pisanje dnevnika sam otpočeo ranije, ali on nije vođen sistematski, po datumima i po celinama koje su mene privlačile svojim sadržajem. Intenzivno, svakodnevno beleženje događaja započeo sam sa datumom jasnije političke komplikacije u Hrvatskoj, kada su događaji nagoveštavali, da bi moglo doći do otvorenih sukoba saveznih organa SFRJ sa secesionističkim snagama u Hrvatskoj. Najveća opasnost je pretila od sukoba JNA i spomenutih snaga, koje su sistematski rušile postojeći društveno-politički sistem tadašnje države. Komplikacija je bila tim veća, što su na prostorima Hrvatske, pojavom novih političkih činioca, Srbi bili izloženi progonu kroz pritiske narastajućeg hrvatskog nacionalizma-separatizma.

Ekstremno neprijateljstvo i netrpeljivost prema Srbima raslo je iz dana u dan, poprimajući forme i sadržaje koji su već bili registrovani na tim prostorima za vremena postojanja Nezavisne države Hrvatske.

Kolektivno istrebljenje Srba i bestijalnost koja je u vreme postojanja NDH ispoljena u postupku istrebljenja nije zaboravljena. Svest o ugroženosti, ne samo političkoj, već biološkoj, bila je duboko usađena u svakog Srbina koji je rođen u Hrvatskoj. Vekovni zajednički život ta dva slovenska naroda-Srba i Hrvata, doveo je do velike mržnje i apsolutne želje Hrvata da za svagda proteraju Srbe iz Hrvatske. Gde su koreni i razlozi takvoj mržnji nije teško utvrditi.

Svakako da je presudan momenat u zajedničkom životu bio period postojanja NDH i vrlo veliki procenat Hrvata koji su podržali tu fašističku tvorevinu. I ako se po završetku rata Hrvatska, kao članica Jugoslavije, našla na strani pobednika, mnogi unutrašnji procesi raspirivali su međusobnu mržnju.

Veliki broj pripadnika ustaških i domobranskih jedinica je ubijen, mnogi osuđeni na višegodišnju robiju, članovi njihovih porodica su bili meta UDB-e i dr. Akcije i operacije UDB-e u posleratnom periodu na hvatanju ratnih zločinaca bili su i svojevrsna provera raspoloženja stanovnika Hrvatske da prihvate ili odbace ubačene grupe i pojedince, koji su iz inostranstva ulazili u Jugoslaviju u nameri podizanja ustanka i rušenja komunističke vlasti. Bio je to test njihovog raspoloženja, da prihvate novu državu ili da se utvrdi , da su oni još uvek na liniji ustaštva i fašizma.

Raznim perfidijama tadašnja UDB-a je mnoge ljude stavljala na svakojake kušnje i svako, najmanje kolebanje, bilo je kažnjavano. Ovakvim postupcima bili su izloženi i Hrvati i Srbi, ali zbog brojnosti, srazmerno više su stradali Hrvati.

Sve to je pripisivano Srbima kao organizatorima i osvetnicima i generacije Hrvata su odgajane i vaspitavane na tom fonu.

Nove proklamovane vrednosti socijalističkog društva, bratstvo i jedinstvo, jednakost i ravnopravnost svih naroda i nacionalnih manjina, nisu dali željene rezultate. Katolička crkva u Hrvatskoj, kao jedno od autentičnih obeležja NDH i njen kardinal Alojzije Stepinac, bili su na meti nove vlasti. Stepinac je osuđen kao i veliki broj sveštenika koji su javno ili tajno pomagali politiku Ante Pavelića, vršili pokrštavanje Srba i blagoslovili postupke ustaša u progonu Srba.

Kako je crkva kod Hrvata okosnica vaspitanja, mladi naraštaji su učeni i naučeni da mrze, da traže osvetu i da rade na pripremama za dan konačnog obračuna. Svakako da je u svemu velika pomoć dobijana od Vatikana, kako u moralnom tako i matrijalnom pogledu.

Gotovo da nije bilo mladog čovjeka - Hrvata, koji nije kršten, koji u djetinjstvu nije odlazio u crkvu i koji nije čuo "istine" o vjekovnom neprijatelju i potrebi za samostalnim životom i samostalnom državom.

S druge strane, Srpska Pravoslavna Crkva u Hrvatskoj je u posleratnom periodu preživljavala vrlo teške i dramatične trenutke. Prvo, nastojanja socijalističke vlasti u Hrvatskoj da razbije jedinstvo SPC, tako što je postojao plan formiranja SPC Hrvatske, po uzoru na isti postupak koji je sproveden u Makedoniji. Danas se isti scenario pokušava realizovati u Crnoj Gori sa scenariom i u koreografiji najnižih ljudskih strasti i primitivizma.

Drugo, veliki broj porušenih pravoslavnih crkava na prostorima koje je nastanjivao većinski Srpski narod niko nije obnavljao. Vlast je Crkvu potisnula u drugi plan, a stanovnistvo po parohijama nije imalo dovoljno sredstava da o sopstvenom trošku to uradi. Nisu imali, a nisu ni smeli da krenu u takve akcije, jer im je pretila opasnost od tadašnje vlasti. Bili su izloženi progonu i podmetanju, jer je SPC optužena da podržava Kralja i četnički pokret, koji su svoje aktivnosti sprovodili iz inostranstva.

Crkve koje su ostale čitave većim delom su bile opljačkane i unutrašnjost devastirana.

Treće, vršen je progon sveštenika zbog podršeke četničkom pokretu generala Draže Mihajlovića. Nova vlast je u potpunosti izjednačila četnike i ustaše i prema njima nastupala osvetnički i bezkrupulozno.

U takvim okolnostima, već izbledele i gotovo zaboravljene slike, ponovo su se pojavile pred očima Srba, ali i Hrvata.

Ja, koji sam bio aktivni pripadnik vojske, pripadnik kontraobaveštajne službe JNA, po prirodi posla kojeg sam radio, bavio sam se problematikom delovanja snaga unutrašnjeg i spoljnjeg neprijatelja po linijama ispoljavanja.

Još pre političkih promena u Hrvatskoj, jasnije nego ranije, bila je uočavana sprega jednog i drugog neprijatelja, potpomognuta obaveštajnim službama onih zemalja koje su svoje interese imali na Balkanu. Interesi su bili različiti, ali ni jedan nije mogao biti realizovan dok postoji SFRJ. Dakle, tu tvorevinu je trebalo razbiti na više celina i onda, po segmentima, osvajati teritoriju i realizovati planirane ciljeve.

Biranje saveznika i učesnika u razbijanju Jugoslavije vršeno je pažljivo i studiozno. Do detalja je izučena unutrašnja situacija u Jugoslaviji i jasno su apostrofirani pojedinačni interesi svake od članica federacije. Pojedinačni interesi su se sudarali po mnogim pitanjima, a posebno sporni detalji su bili oko raspodele tereta na članice u cilju obezbeđivanja funkcionisanja zajedničke države.

1.- Republika Slovenija je bila najrazvijenija republika u sastavu federacije. Mentalitet Slovenaca se značajno razlikuje od mentaliteta ostatka stanovništva. Titovo favorizovanje Edvarda Kardelja stvorilo je pogrešnu sliku da su Slovenci u potpunosti zadojeni idejama socijalizma i komunizma i da su pored ekonomskog aspekta, lideri u ideološkom smislu. Njihovi interesi za zajednički život u Jugoslaviji davno su prestali i neće trebati mnogo napora da se u Sloveniji pokrenu snage koje će tražiti otcepljenje i izraziti želju za samostalnim životom u vlastitoj državi. Ovom pitanju nije posvećivana velika pažnja, kao da je postojala potajna želja mnogih, da se oslobode Slovenije i njenog eksploatatorskog odnosa prema ostalim članicama.

2.- Republika Hrvatska sa većinskim Hrvatskim stanovništvom bila je u žiži interesovanja, jer je procenjeno, da pokretanjem secesionističkih snaga u Hrvatskoj i pružanje pomoći u ostvarenju cilja stvaranja samostalne države, Jugoslavija nema nikakvu šansu za opstanak. Čak ni u okrnjenom sastavu.

Bila je poznata povezanost unutrašnjih nacionalističkih snaga sa pripadnicima ekstremne ustaške emigracije i Vatikanom, koji su otvoreno zagovarali otcepljenje od Jugoslavije i formiranje nezavisne Hrvatske kao kontinuiteta postojanja NDH.

Ekstremizam u zahtevima je podstican naročito među onim snagama koje su zbog takvog ispoljavanja progonjene posle razbijanja "maspoka" sedamdesetih godina 20. veka. Genetski urođena želja o samostalnoj državi, kao "tisućuljetnom" snu potpomagana je obećanjima i paradigmom, da je zajednički život Srba i Hrvata u Hrvatskoj nemoguć. Dakle, otvoreno je stavljeno do znanja da državu mogu da imaju, ali ne sa postojećim procentom Srba, koji je u to kritično vreme bio oko 15% od ukupnog broja stanovnika u Hrvatskoj. Separatističke snage u Hrvatskoj su primile signal, da u ostvarivanju svog cilja mogu primeniti silu i da za takav postupak neće snositi međunarodne konzekvence.

3. Republika Bosna i Hercegovina je posmatrana kao teritorija gde će se najverovatnije odigrati najbrutalniji obračun. Ta republika je procenjena kao neprirodna tvorevina u sastavu Jugoslavije, kao i većinski muslimanski narod, koji je u Jugoslaviji dobio versko-nacionalno obeležje i izjednačio se sa ostalim nacijama u zemlji. Teritorija Bosne i Hercegovine je prije izbijanja sukoba postala predmet "trgovine" između tadašnjeg hrvatskog i srpskog političkog vodstva, odnosno Tuđmana i Miloševića. Muslimanski fundamentalizam je jačao pod vodstvom Alije Izetbegovića, potpomognut matrijalno i moralno od većeg broja muslimanskih zemalja, koji su svakako želele da u Evropi dobiju muslimansku državu i polaznu tačku za širenje islama na Zapad.

Demografski procesi, posebno migraciona kretanja u svojoj osnovici uvek se kreću pravcem istok-zapad. Samo nasilna preseljenja i migracije remete tu osnovicu. Prodor islama u Evropu započeo je još u 14. veku i upravo na prostorima Jugoslavije je zaustavljen i vraćen na polaznu tačku. Proces je trebalo nastaviti. Preotimanje teritorije između Turske i Austro-Ugarske završeno je na prostoru Bosne i Hercegovine, a u korist Austro-Ugarske. Pokušaj prodora na Istok i prelazak Drine nije uspeo u 20. veku niti Austro-Ugarskoj, niti Nemačkoj, niti Vatikanu.

I ovaj proces je trebalo nastaviti u diskreciji, isticanjem drugih u "prvi ešelon", a zainteresovani, pre svega Nemačka je bila spremna da sve to financira. Po procenama Bosna je teritorija gde će se rešiti konačni status ostalih članica Jugoslavije.

4. Republika Srbija, najveća i najkomplikovanija članica Jugoslavije. Zemlja koja je bila nosioc objedinjavanja svih slovenskih naroda u jednu državu, najpre u Kraljevinu SHS, potom Kraljevinu Jugoslaviju i na kraju Socijalističku Jugoslaviju. Takva njena uloga kroz istoriju, smišljeno i planski je okarakterisana kao hegemonizam nad ostalim narodima u Jugoslaviji. Pronađen je siguran ključ za nesuglasice, svađu i međusobno trvenje.

Problem kojeg je Srbija imala na Kosovu i Metohiji sa albanskim nacionalizmom i iredentizmom, koji se od 11.03.1981. godine počeo javno manifestovati kroz zahtev za formiranje "Kosovo republike", podstican je i potpomagan od snaga unutrašnjeg i vanjskog nepijatelja. Slabljenje Srbije je imalo za cilj da se potpuno neutrališe u sprečavanju ostalih da se osamostale. Tvrdokorno socijalističko krilo okupljeno oko Slobodana Miloševića išlo je na ruku neprijatelju, jer su u njegovom ponašanju i delovanju pronalazili agrumente za svoje tvrdnje i propagandno delovanje o hegemonističkim ciljevima Srbije. Postojanje delova srpskog nacionalnog korpusa u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini je u potpunosti ignorisano. Mitinzi koji su počeli na Gazimestanu 28.06.1989. godine i dalje samo su podsticali neraspoloženje prema Srbiji i Srbima.

Da li je to bio nečiji plan ili splet nesrećnih okolnosti po Srbiju utvrdiće istorija. Ludilo je zahvatalo čitavu Jugoslaviju. Jedne zbog podrške, a druge zbog otpora.

5.- Republike Crna Gora i Makedonija nisu posebno razmatrane, posmatrani su kao nebitni činioci u procesu razbijanja Jugoslavije. Nisu mogli ostati u Jugoslaviji, jer time ne bi bio završen proces razbiojanja. Obećano je i ostvareno njihovo osamostaljivanje mirnim putem. Iz ove dve republike su probrani kadrovi iz političkog i partijskog rukovodstva, koji su za različite nadoknade prihvatili da učestvuju u rušenju postojećeg društveno-političkog sistema.

Snagom ekonomske moći Savezna Republika Nemačka i neofašističke snage koje su njom vladale, otpočele su vršenje pritiska na svoje saveznike u Evropi i van nje, da prihvate njen koncept razbijanja Jugoslavije. Nemačka je po svaku cenu htela da Jugoslavija nestane, jer je bila u obavezi da plati veliku ratnu odštetu kao ratni krivac iz Drugog svetskog rata. Ta odšteta nije plaćena nikada.

Nemačka nije nikada odustala od imperijalističkih ciljeva prodora na Istok zacrtanih još u 19. veku, a ekonomska i društvena ekspanzija nemačkog društva u drugoj polovini 20. veka još više je učvrstila potrebu da se taj cilj ostvari.

Posle jednog perioda opiranja, na kraju nemački koncept je prihvaćen i nesreća je krenula. Srbija i sporadično Crna Gora su optužene za raspad Jugoslavije i za sve zločine koje su počinili pripadnici naoružanih formacija secesionističkih država.

Protiv Savezne Republike Jugoslavije je pokrenuta, do tada neviđena, kampanja, ultimatumi, ucene i poniženja.

Nemačka i njeni saveznici užurbano rade na donošenju rezolucije u Ujedinjenim nacijama o formiranju međunarodnog suda za ratne zločine na prostorima bivše SFRJ. Cilj nije bio da se sankcionišu pravi zločinci i zločini koje su počinili nad srpskim narodom nego da osude Srbe zbog navodnih zločina nad Hrvatima i muslimanima i da Srbija kao glavni krivac plati ratnu odštetu.

Da se ne bi javno pojavljivala u svojim aktivnostima Nemačka je platila enormne iznose SAD, koje su Sud formirale, odabrali sudije i pritiscima na druge saveznike, obezbedili potrebna sredstva za njegov rad.

Procesi dezintegracija SSSR i kolaps u koji je taj div dospeo omogućio je tvorcima novog svetskog poretka da rade po vlastitom nahođenju.

Još uvek nije potpuno jasno, kako je moguće da se evropski socijalizam raspao nezapamćenom žestinom. Najveća drama desila se u Jugoslaviji. To niko nije mogao da spreči niti da umanji. Farsa je bila odluka o upućivanju međunarodnih mirovnih snaga na

ratom zahvaćena područja. Misija UN je omogućila Hrvatskoj da u nekoliko navrata napada na zaštićena područja pod kontrolom UN, a onda 1995. godine omogućeno joj je da izvrši napad i počini ratni zločin nad stanovništvom Republike Srpske Krajine. Etničko čišćenje Hrvatske od Srba izvršeno je u prisustvu međunarodnih mirovnih snaga i uz njihovu pomoć, koja se ogledala u pasivnom držanju i posmatranju zločina koji se događa. I ovde su teze zamenjene. Nije Hrvatska izvršila genocid i proterivanje Srba, već su oni otišli svoje volje u Srbiju na poziv Slobodana Miloševića!

Izneto govori o osveti za sve što su Srbi činili u 20. veku kao saveznici i prijatelji Engleske, Francuske i Amerike, a uvek na štetu Nemačke i Austrije. Srbi su krivi što Nemci nisu na Crnom moru , što nije formirana najveća država u Evropi ujedinjenjem obe Nemačke, Austrije i ostalih članica Austro-Ugarske monarhije.

Stvorena svest o dugogodišnjem prijateljstvu i zajedničkoj borbi sa Englezima i Francuzima teško se razbila o glavu svakog Srbina. Njihovo prijateljstvo je bilo sračunato na vlastite interese, a naše puno emocija. Tako je bilo i verovatno da će tako biti i dalje.

Englezi su imali sračunat interes da podstiču Srbiju da se protivi Nemačkoj i Austriji, jer je nemačko-austrougarski imperijalizam imao osnovnu težnju da ovlada Balkanom, radi ostvarenja "Prodora na istok"(Drang nach Osten). Na tom putu su se nalazile Bosna, Crna Gora, Srbija i Makedonija. Izlaskom Nemačke na Crno more i Solun bio bi otvoren put preko Male Azije što direktvo pogađa Veliku Britaniju.

Prema tome, nemačko-austrougarski imperijalizam je bio, najpre, glavni neprijatelj oslobađanja jugoslovenskih zemalja, kao i njihovih međusobnih prijateljskih odnosa-saveza. Kada je posle Prvog svetskog rata Nemačka izgubila primat, a Austro-ugarska monarhija se raspala, došlo je do formalnog saveza Južnih Slovena u zajedničku državu.

Taj prvi pokušaj zajedničkog života bio je pun problema i nezadovoljstva. Srbija, kao nosioc ujedinjenja i koja je svoje kraljevstvo proširila na sve južnoslovenske zemlje počela je najviše da trpi. Kralju Aleksandru je sugerisano raspuštanje tog saveza, jer "fukara sa Zapada" ne želi zajedničku državu, pri čemu se najviše apostrofiralo ime Slovenije i Hrvatske. Kod njega je ipak preovladao interes velike kraljevine i odbacio je takve primedbe. Njegova odluka bila je temeljena na željama i strateškim interesima Velike Britanije.

Ustaška emigracija, potpomognuta VMRO, svoje nezadovoljstvo izrazila je atentatom na Kralja u Marseju 1933. godine. Iste godine u Nemačkoj počinje ekspanzija fašizma na čelu sa Adolfom Hitlerom.

Izbijanjem drugog svetskog rata, ponovo dolazi do direktnih sukoba Nemačke sa Južnim Slovenima, koji su ovaj put već razjedinjeni. Slovenija je praktično anektirana i apsorbovana u Austriju, na prostoru Hrvatske, delu Bosne i Hercegovine i Vojvodine formirana je NDH, Srbija okupirana sa marionetskom vladom u službi okupatora, Crna Gora i Makedonija okupirane od strane italijanskih i bugarskih okupatora.

I u tako lošoj poziciji, na prostoru Srbije počinje oružani ustanak. Podiže ga Hrvat-Josip Broz. Bez obzira na prethodne pozicije, stepen povezanosti sa okupatorom, Južni Sloveni iz rata izlaze kao pobednici ponovo objedinjeni u jednu državu-Jugoslaviju. Ta pobeda i ujedinjenje pod novim uslovima, pored svih pozitivnih činjenica, proizvela je i veliki broj neprijatelja koji su se posle rata organizovali u inostranstvu kao politička i neprijateljska emigracija.

Nije bilo nacije u sastavu socijalističke Jugoslavije koja nije imala političku eigraciju, ali najjaču su imali Srbi i Hrvati. Četnička emigracija je starila i gubila primat, dok je ustaška bila izuzetno aktivna i agresivna. Ona je imala korene u inostranstvu još iz vremena kasnih dvadesetih godina 20. veka i nastavila je kontinuitet borbe za svoje ciljeve. Sve što je bilo jugoslovensko i srpsko u inostranstvu bili su ciljevi ustaške emigracije. Počev od 1947. godine pa do 1990. godine ustaška emigracija je slala pojedince i grupe u Jugoslaviju s ciljem rušenja političkog sistema. Napadi na ambasade, konzularna i privredna predstavništva i zaposlene, terorističke akcije otimanja aviona i postavljanje minsko-ekspolzivnih naprava na javnim mestima bili su metod ustaške emigracije. Takvih akcija je u naznačenom priodu bio veliki broj.

U vreme eksplozije nacionalizma u Hrvatskoj 1971. godine sa ustašama se računalo kao sa jezgrom nove hrvatske vojske, ali je taj pokušaj zaustavljen i razbijen.

U periodu od 1980. do 1990. godine međusobni odnosi u Jugoslaviji su se pogoršali do tačke kada se moralo pronaći novo rešenje za zajednički suživot ili za razlaz. Pod uticajem moćnika i gospodara Sveta, gospodara života i smrti, odabrano je tragično rešenje - rat.

Događaji koji su prethodili ratnim sukobima

Narastanje međunacionalne netrpeljivosti

Moj rat počeo je mnogo ranije. Služba kojoj sam pripadao imala je zadatak da blagovremeno otkriva, prati i preseca neprijateljsku delatnost iz sredina i žarišta iz kojih je takva delatnost dolazila.

Krajem osamdesetih godina 20. veka stanje na terenu bilo je opterećeno nizom događaja od kojih je svaki pretio da se izrodi u neželjenom pravcu. Raspad SKJ svakako da je bio najteži udarac koheziji postojeće države. JNA je ostala jedina snaga koja je u svom imenu sadržavala prefiks j u g o s l o v e n s k i. Da bi se stvorile realne pretpostavke za razbijanje Jugoslavije bilo je neophodno da se i JNA razbije po svim linijama, kako bi se onemogućila u sprečavanju narastajuće opasnosti.

Pojava SLOBODANA MILOŠEVIĆA na političkoj sceni u Srbiji i Jugoslaviji, brojni mitinzi i okupljanja raspirivalo je nacionalističke strasti na sve strane.

Gotovo da ni jedan masovni skup, bilo da se radio o kulturnim, sportskim ili naučnim manifestacijama nije protekao bez nekog incidenta. Sportske priredbe postale su scene za ispoljavanje različitih stremljenja uz neverovatno iskazivanje agresivnosti i nasilja.

Krajem 1989. godine u Hrvatskoj su najavljeni prvi višestranački izbori. Formirana je HRVATSKA DEMOKRATSKA ZAJEDNICA, više kao pokret najširih masa, a manje kao partija ili stranka. Pored HDZ formiran je i niz drugih stranaka na nacionalnoj osnovi, a od postojećih bio je SDP na čelu sa Ivicom Račanom.

(Nastavak u sledecem broju)