Polemika

Albanija i albanski narod

Ovde imamo posla sa dva koncepta koji se ne poklapaju. Jedno je Albanija kao geografski pojam i sasvim drugo je albanski narod kao etnički koncept. Kao teritorija Albanija je postojala tu - na jugo-zapadu Balkana od kad je stvoren Balkan, bez obzira što od samog početka njenog ulaska u istoriju nije se zvala tako - Albanija, kao što se i samo poluostrvo nije zvalo Balkan. U dubini vekova mi ne znamo, nismo još otkrili kako se zvao i sâm Balkan, kamo li i taj njegov deo, danas poznat pod imenom Albanija.

Prof. dr Kaplan Burović, akademik

Vremenom smo saznali za nova imena Balkana, pa i za njegove pojedine delove. Koliko za primer spominjemo : Holmsko poluostrvo (po slovenskom apelativu holm = " brdo "), pa Ilirsko (sa značenjem Slovensko !) Poluostrvo, od kojeg se u srednjem veku, dolaskom Turaka, nazvao Balkan, po planini Balkan, a ova od turskog apelativa bal = " med ". Odnosno delovi Balkana: Trakija, Helada-Grčka, Makedonija, Dardanija, Ilirija, Dalmacija, Mezija, Prevalitana, Duklja, Epir i dr.

Pre nove ere, negde u IV veku, iz Zapadne Evrope i Britanskih ostrva, dolaze na Balkan keltska plemena, na putu njihovog selenja prema istoku. Jedno njihovo pleme, zvano Albanoi, smjestilo se za izvesno vreme u srednjem delu današnje Albanije.

Ovo pleme, kao i sva druga plemena, nije bilo u stalnom pokretu. Godinama ono je živelo na onom mestu koje im je pružalo uslove za život. Kad su izvori života počeli da mankaju, ono se opet stavljalo u pokret. Tako se ovi Albani, posle ko zna koliko godina, ako ne i decenija opstanka na obale Jadranskog mora, stavljaju opet u pokret i nastavljaju put prema istoku, sve do obala Kaspijskog mora, gde su formirali tamošnju dobro poznatu Albaniju.

Plemena se nisu selila celokupna. Iz mesta gde je pleme opstalo za jedno vreme ponekad se selila vecina i ostala na mestu manjina, ili obratno, selila se manjina i ostala na mestu većina. Tako i pleme Albanoi, seleći se od Škotskog Albiona do obala Kaspijskog mora, ostavljalo je za sobom deo svoj, na više mesta, koji se vremenom asimilirao od drugih naroda, ali su njihovi tragove tog njihovog privremenog boravka i postojanja tu i tamo sasvim jasni u Francuskoj, Spaniji, Italiji, Hrvatskoj i Balkanskoj Albaniji.

Pleme Albanoi Balkanske Albanije ušlo je u istoriju posle nove ere, u II veku, preko antičkog geografa i astronoma Klaudije Ptolomeja (90-160), koji spominje naselje Albanopolis današnje Albanije (Zgrdes), što nam svedoči da je tu, u to vreme, živelo neko stanovništvo imenom Albani, koje je igralo nekakvu ekonomsku, ako ne i političku, ulogu.

Neki strani istoričari, posebno albanski, upinjali su se u ilirsko poreklo ovog plemena, istovećujući ga sa ilirskim plemenom Abri. Mojom studijom KO SU ALBANOI?

1) mislim da sam nedvosmisljeno dokazao da ovo pleme nije bilo ilirsko, već keltsko.

U ranom srednjem veku Balkan su preplavila svakakva varvarska plemena, koja su pljačkala, žarila, palila, ubijala i odvodila sa sobom mnoge u zarobljeništvo. Posledica njihovih pustošenja na Balkanu su tamanjenje i nestanak svih ilirskih plemena, kao i mnogih drugih, neilirskih, koja nisu uspela ni da uđu u istoriju. Posle VI veka ilirsko se ime više ne spominje. Oni, koji se spominju imenom Iliri, bili su Sloveni.

Sigurno su i Albanoi pretrpeli velike štete od varvarskih pustošenja. Ali, zahvaljujući geografskom položaju oblasti Mat (Iznad Tirane), koji je bio pogodan za odbranu, jedan njihov deo je uspeo da preživi.

Današnji Albanci-Šćipetari stižu iz Srednje Evrope i Rumunije (Planine Beskidi i Karpati) na Balkan, prelazeći Dunav 679. godine zajedno sa Bugarima khana Asparuha, i - u IX veku (Akademik, prof. dr Čabej kaže u X veku !) smeštaju se upravo u Mat, gde nalaze ostatke plemena Albanoi. U simbiozi sa njima Šćipetari ih asimiliraju, prihvaćaju njihovo ime Albanoi, koje prilagođavaju svom jeziku u ARBEN i koješta drugo iz jezika i nošnje.

Kako su se do tada zvali Šćipetari - ne zna se. Kao što su slovenska plemena hroničari vremena nazivali ilirskim imenima (Npr. Srbe su zvali Tribalima !), i Šćipetare su nazivali Albanima-Albancima-Arbanima. Srbi su ih metatezom zvali i Rabanima. Izgleda da je upravo ovaj srpski naziv uticao kod Šćipetara da naprave svoj naziv ARBEN/ARBER. Godine 1043. ovim će ih imenom uvesti u istoriju Vizantinac Mihailo Atalijatis (1022-1080), odnosno vizantijski knez Drača Georg Manijakis, koji ih regrutuje u svojoj vojsci kao najamnike. Ovo još uvek nije ime teritorije. Izuzev pomenutog Albanopolisa, još se nijedan kamen ovog dela Balkana nije nazvao ni Albanija niti Šćiperija.

Napominjemo da su Sloveni stigli u Mat jedno četiri veka pre. Godine 548. oni će zauzeti i Durrhachium, koji su nazvali Drač. Albanci-Šćipetari će ga nazvati Durrës.

Do dolaska Šćipetara, pa i nekoliko vekova kasnije, delovi današnje Albanije zvali su se raznim antičkim imenima. Severni se zvao Prevalitana, srednji Makedonija, a južni - Epir. Prevalitana se preimenovala od Slovena u Duklja, zatim Zeta, pa i Crna Gora, uključujući pod tim imenina sem Severne Albanije i današnju Crnu Goru. Na toj teritoriji Crnogorci su stvorili svoje prve državne tvorevine. Povremeno se ovaj deo Albanije zvao i Srbija, bar do XVII veka, i njime su vladali srpski vladari.

Godine 1081. Albanci su se svrstali u redove vizantijske vojske, koja se oduprla invaziji normanskog aventurijera Roberta Žiskara. U vezi sa ovim je i poznata francuska epska poema "Pesma o Rolandu": u jednom rukopisu ove poeme spominje se mesto "Albanie", koje se podrazumeva negde na severoistoku od Drača, a to znači u današnjoj pokrajini srednje Albanije, zvanoj Mat. Izgleda da je i u vreme napada Roberta Žiskara centar Albanaca još uvek bio Mat. Ovo bi bilo prvo spominjanje toponima i geografskog koncepta Albanije, posle Albanopolisa Ptolomeja.

Od tada, pa sve do XVII veka, geografski pojam Albanija se prostirao na sever do reke Drim, na jug do reke Škumbini i nešto niže, dok se na istok prostirao do reke Crni Drim. I Ana Komnena, iz XI veka, približno na ovoj teritoriji beleži Albance-Šćipetare

Krajem XII i početkom XIII veka, jednim delom Srednje Albanije vladala je srpska vlastelinska porodica Progonovića i kneginja Komnena, kćerka srskog kralja Stevana Prvovenčanog, udata za kneza Dimitra Progonovića, vazala kralja Srbije.

Tada po pri put verodostojno ulazi u istoriju toponim Albanija, koji je obuhvatao teritorije današnjih oblasti Dukađin i Mirdita, a po jednom dokumentu iz arhive Dubrovnika u vezi sa knezom Dimitrom. Nema sumnje da su Šćipetari-Arbeni u međuvremenu stigli iz Mata do tu, ali je u toj zoni još uvek većinu stanovništa sačinjavao slovenski, srpski elemenat. Iako Albanci još nisu albanizirali tu oblast, drugi su je po njima zvali Albanija, pa su i Dimitra zvali gospodarom od Albanije.

U XIII veku Karlo Anžujski prelazi Jadransko more svojim vojnim snagama i zauzima Drač i okolinu. On se tada proglasio kraljem Albanije, regno d'Albanie, podrazumevajući pod Albanijom od njega okupiranu oblast.

Biskup Marin Bici, koji je 1610.godine inspektirao oblast nekadašnje Prevalitane, u svom raportu Papi piše da se Albanija pruža do reke Drim i da se preko te reke pruža Srbija. Ispod reke Drim, u XV-XVI veku desile su se velike demografske promene: U borbama Skenderbega protiv Turaka potamanjeno je poglavito srpsko stanovništvo dolina, koje su posle turske okupacije preplavili Albanci, silazeći iz albanskih gora i useljavajući se na ognjišta pobijenih i iseljenih Srba. Svojim enormnim množenjem i asimiliranjem ostataka drugih naroda, oni će se i ovde namnožiti tako da će u naredne vekove preći i reku Drim, pa i današnje granice Albanije, naseljavajući predele današnje Crne Gore, Srbije (Kosmet) i Makedonije.

Tako, kad govorimo za istoriju Albanije, ovo ne znaci da govorimo i za istoriju albanskog naroda. Albanija i njena istorija je mnogo širi pojam od pojma Albanci, albanski narod. Albanci-Šćipetari su samo jedno poglavlje istorije Albanije, ovo poslednje. U istoriju Albanije, prije Albanaca-Šćipetara, ulaze Pelazgi, Tračani, Makedonci, Vlasi, Grci, Iliri, Sloveni, pa i svakojaki okupatori, Rimljani, Vizantijci, Anžujci i Turci.

Albanski istoričari, u svojim napisima, tekstovima istorije, ne prave razliku između geografskog pojma Albanija, teritorije zvana Albanija, i istorije naroda Albanije, njenih stanovnika u dubini vekova, koji nemaju veze sa Albancima, pa ni sa apelativom Albanija, jer se tada ta teritorija nije zvala tako. Iako spominju prethodno stanovništvo te Albanije, albanski ih istoričari ne spominju kao posebno nekadanje stanovništvo te zemlje, već kao svoje genealoške pretke, kao da su ovi Albanci njihovi genealoški sledbenici, kao sledbenici Ilira i Pelazga, pali tu sa neba, kad u tim oblastima nije bilo žive duše. Ovime oni pretendiraju i na svoju " autohtonost ". Sigurno da jedan takav stav ne odgovara naučnoj istini, pre svega, zatim, on je i baza njihovog ekstremnog nacionalima, šovinizma i rasizma.

Vreme je da se albanski istoričari otresu romantizma i zauzmu se pisanjem objektivne istorije Albanije, u tom okviru i istorije svog naroda, bazirajući se na istorijske činjenice i dokumenta, svedočanstva i verodostojne konstatacije onih koji su se zauzeli albanološkim problemima ozbiljno i doprineli naučnoj istini o Albaniji i Albancima.

________________

1) BUROVIĆ, Kaplan : KO SU ALBANCI?,- drugo izdanje, Izdavačka kuća " Gambit ", Jagodina, 2013, studija Ko su Albanoi?, str. 13.