Pogled iz Moskve

Zbog čega vaseljenski patrijarh Vartolomej ruši ukrajinsko pravoslavlje?

Kome treba pravoslavni Vatikan?

Vaseljenski patrijarh Vartolomej namerava da ukrajinskim raskolnicima da autokefalnost. Sinod RPC je 14. septembra 2018. godine doneo odluku da se obrati pomesnim crkvama sa pozivom da se sprovede Svepravoslavna rasprava o situaciji u Ukrajini. Iznenađujuće je da je patrijarh Vartolomej upravo onaj velikodostojnik koji je pre tačno 20 godina aktivno (i uspešno) rešio bugarski raskol, a u slučaju Ukrajine je zauzeo potpuno suprotnu poziciju. Sumnjive inicijative Vaseljenske patrijaršije u Ukrajini izazivaju sve više nedoumica. Ali, da li je patrijarh Vartolomej slobodan u svom delovanju? U ovoj raskolničkoj zaveri, treba obratiti pažnji i na Semjuela Braunbeka, ambasadora SAD za pitanja međunarodnih verskih sloboda i bivšeg guvernera države Kanzas?

Piše: Kiril Aleksandrov

U mnogim publikacijama posvećenim autokefalnosti ukrajinske crkve i odgovarajućem tomosu (tomos je crkveni akt koji izdaju patrijarh i sinod jedne pomesne pravoslavne crkve kojim se drugoj crkvi priznaje status autokefalne ili autonomne crkve), provlači se ideja o tome da je Vaseljenska patrijaršija u cilju utvrđivanja svoje vodeće pozicije u pravoslavnom svetu odlučila da iskoristi povoljnu situaciju u Ukrajini. Da je iskoristi tako što će se proglasiti „kanonskim poglavarem" celog ukrajinskog pravoslavlja, takvim Vođom „koji će doći i uvesti red". Onaj „red" koji, navodno, više od 25 godina nije sposobna da uvede Ruska pravoslavna crkva na svojoj kanonskoj teritoriji.

Zastupnici ove ideje tvrde da je inicijativa ukrajinskog predsednika o autokefalnosti pala na plodno tle u Konstantinopolju i da je u ovoj inicijativi Petra Porošenka Vaseljenska patrijaršija videla mogućnost da u praksi pokaže svoj primat. Ovo je legitimno razmišljanje, a mnoge okolnosti govore njemu u prilog. Ali, razmatranje o tome da putem mešanja u crkvene stvari u Ukrajini Konstantinopolj pokušava da postane pravoslavni „Vatikan", biće tačno samo u jednom slučaju: ako se sve ostale pomesne pravoslavne crkve slože sa zakonitošću delovanja Konstantinopolja. Jednostavnije govoreći, ako oni „progutaju" ulazak Vaseljenske patrijaršije u Ukrajinu. Ako se to ne desi, onda će Konstantinopolj definitivno izgubiti u ovoj religiozno-geopolitičkoj igri i to izgubiti čak i ono mesto u pravoslavnom svetu koje sada ima.

U najlošijoj varijanti za patrijarha Vartolomeja, razvoj dešavanja može da dovede do okupljanja, u nekom obliku, Svepravoslavnog sabora na kojem će Vaseljenski patrijarh biti osuđen za svoje „papističke" pretenzije, za grubo mešanje u stvari koje ne potpadaju pod nadležnost njegove pomesne crkve i za ekumensko bogosluženje sa katolicima. Konstantinopoljska (Istanbulska) patrijaršija može biti ukinuta kao - suvišna. Tako bi se, jednostavno, ispunila istorijska pravda. A uzimajući u obzir da Konstantinopolj (Istanbul) odavno više nije „grad cara i sinklita (senata, vrhovnog veća najviših državnih dostojanstvenika), da nije „vladarski grad" već turska provincija, on bi ponovo potpao pod Heraklejsku mitropoliju pod kojom se nalazio do 381. godine.

Koja varijanta događaja je verovatnija? Uzdizanje Konstantinopolja na nivo pravoslavnog „Vatikana" sa pravoslavnom pastvom od 300 miliona duša ili pad na nivo „Turske pravoslavne crkve"?

Da bi se odgovorilo na ovo pitanje, trebalo bi obratiti pažnju na reakciju pomesnih pravoslavnih crkava u vezi sa pomenutim zbivanjima u Ukrajini, i na nivo podrške tih crkava kanonskoj Ukrajinskoj pravoslavnooj crkvi. Prenosimo nekoliko izjava crkvenih velikodostojnika.

Patrijarh jerusalimski Teofil III: „...Mi najkategoričnije osuđujemo delovanje usmereno protiv kanonske Pravoslavne crkve u Ukrajini. Zar nas sveti oci Crkve ne podsećaju da je uništenje jedinstva Crkve smrtni greh."

Patrijarh aleksandrijski i cele Afrike Teodor II: „Pomolimo se Gospodu koji sve čini za naše dobro, koji nas vodi putem rešenja ovih problema. Ako raskolnik Denisenko želi da se vrati u okrilje Crkve, on treba da se vrati tamo odakle je i otišao. Gospod je milostiv prema svima koji su se pokajali, Crkva prašta i prima u svoj majčinski zagrljaj sve pokajnike."

Patrijarh antiohijski i celog Istoka Jovan X: „Antiohijska patrijaršija nastupa zajedno sa Ruskom crkvom i izjašnjava se protiv crkvenog raskola u Ukrajini."

Patrijarh gruzijski Ilija: „Njegova svetost, patrijarh Kiril, razilazi se u mišljenju sa Vasaljenskom patrijaršijom u vezi sa Ukrajinom, jer on podržava samo legitimnu Crkvu na čelu sa mitropolitom Onufrijem."

Sveti sinod Srpske pravoslavne crkve: „Ovde okupljeni izražavaju punu solidarnost i saosećajnu bratsku ljubav sa svojom sestrom-mučenicom Ukrajinskom crkvom koja je podvrgnuta najoštrijim napadima od strane kijevskog režima."

Sveti sinod Poljske pravoslavne crkve: „Mi, kao Poljska pravoslavna crkva, izražavamo jasnu poziciju, odnosno da crkveni život kanonske crkve treba da bude zasnovan na dogmama i svetim kanonima Pravoslavlja. Narušavanje ovih principa vodi ka haosu crkvenog života... U Ukrajini postoje određene grupe raskolnika koje prvo treba da se pokaju i vrate u okrilje kanonske crkve. Samo nakon toga biće moguće razmatranje pitanja autokefalnosti... Mi ne možemo da se rukovodimo političkom celishodnošću kada se radi o pitanjima dogmi i kanona."

Mitropolit Pravoslavne crkve Čeških zemalja i Slovačke Rostislav: „Raskol koji je isprovociran ljudskim egoizmom, može se isceliti samo pokajanjem i povratkom u okrilje Crkve. Nova autokefalna crkva treba da bude rezultat opšteg konsenzusa."

Patrijarh bugarski Neofit: „...Uvek sam imao dobre odnose sa mitropolitom Onufrijem. Mi znamo da on voli ukrajinski narod i ponizno radi za dobrobit svog naroda i svih pravoslavnih hrišćana. Molimo se da mu Gospod daruje snagu i zdravlje kako bi izdržao sva iskušenja koja mu je Gospod poslao i koje on dostojanstveno podnosi."

Mitropolit Kitruski, Katerine i Platamona Georgije, Grčka crkva: „Grčka pravoslavna crkva, kao i sve ostale crkve sveta, priznaje samo kanonsku Ukrajinsku pravoslavnu crkvu, na čijem čelu se nalazi mitropolit Onufrije."

Mitropolit limasolski Atanasije, Kiparska crkva: „Pre svega, pitanje davanja autokefalnosti treba da rešava Patrijarh moskovski pod čijom se jurisdikcijom UPC nalazi, zatim - kanonska Ukrajinska crkva, a zatim sve pravoslavne crkve, sa nalogom Vaseljenske patrijaršije. Ali, prvu reč za majku Ukrajinsku crkvu koja se nalazi pod Moskovskim patrijarhatom ima Ruska crkva... Kakav odnos ima Vaseljenska patrijaršija prema filaretovskom raskolu (po Filaretu, poglavaru nekanonske Ukrajinske pravoslavne crkve)? Kako ga prevazići? Mi želimo da se naša braća, sada šizmatici, vrate u Crkvu pod rukovodstvom mitropolita Onufrija. To je jedina kanonska crkva u Ukrajini, jedinstvena sa Moskovskom patrijaršijom i sa svim pravoslavnim crkvama. Molimo se za to."

Od 15 pomesnih pravoslavnih crkvava, 12 je već dalo nedvosmislenu podršku UPC i mitropolitu Onufriju. Američka, Rumunska i Albanska crkva za sada, diplomatski, nisu iskazale svoj stav o ovom pitanju. Ali, nesporna je činjenica da se u ovom trenutku niko nije pozitivno izjasnio povodom delovanja Konstantinopoljske patrijaršije u Ukrajini. Na ovaj način postaje jasno da je patrijarh Vartolomej preuzeo veliki rizik da se sudari sa opstrukcijom svih ili gotovo svih pomesnih pravoslavnih crkava. Očigledno je da je „ukrajinsko" pitanje za ceo pravoslavni svet - presedan. I niko od autokefalnih, odnosno samostalnih i nezavisnih crkava ne želi da se u njihove unutrašnje stvari meša turski državljanin, čija se delatnost finansira iz SAD.

Postoji još jedan važan momenat koji nas vodi ka razumevanju toga da delovanje Konstantinopolja nije jednostavno antikanonsko. Vaseljenska crkva poslednjih godina javno pretenduje na ulogu jedinog i neospornog predvodnika celog pravoslavlja. Zato ima smisla da analiziramo u kakvim istorijskim trenucima se u glavama konstantinopoljskih velikodostojnika (ili njihovih inostranih pokrovitelja) rodila ideja pravoslavnog „papizma" i u kakvim istorijskim uslovima se manifestuje.

Do početka 20. veka nisu se čule nikakve izjave o primatu ili ekskluzivnosti Vaseljenske patrijaršije, niti o pretenzijama na kanonske teritorije drugih crkava, pre svega ruske. Nema nikakvih svedočanstava, direktnih ili indirektnih, o tome da je Konstantinopolj privremeno predao Moskvi Kijevsku mitropoliju i da ima nameru da je vrati; to istoriji nije poznato. Prva takva izjava datira iz 1924. godine kada je Konstantinopoljski patrijarh Grigorije VII posegnuo za kanonskom teritorijom Ruske pravoslavne crkve i izdao Tomos o autokefalnosti Poljske pravoslavne crkve. Upravo na taj dokument se pozvao patrijarh Vartolomej u svom govoru 1. jula 2018. godine: „...Čujte šta piše u Tomosu o autokefalnosti koji je majka-crkva darovala Poljskoj crkvi. Piše da odvajanje od našeg trona Kijevske mitropolije i od nje zavisnih pravoslavnih crkava Litvanije i Poljske i njihovo prisajedinjenje Svetoj Moskovskoj crkvi nikad nije bilo ostvareno u skladu sa kanonskim propisima i nisu bila poštovana u njima navedena prava o širokoj crkvenoj samostalnosti Kijevskog mitropolita koji je nosio titulu egzarha (poglavara) Vaseljenskog prestola."

Uzgred, pomenuvši dokument iz 1924. kao osnov za pretenzije na Kijevsku mitropoliju, patrijarh Vartolomej je priznao da u ranijim dokumentima to jednostavno ne postoji, jer da ih je bilo, onda bi bilo bolje pozvati se na njih, a još bolje - i na te i na druge. Tako je Vaseljenski patrijarh priznao da između Tomosa iz 1686. godine o predaji Kijevske mitropolije i Tomosa iz 1924. o autokefalnosti Poljske crkve, to jest tokom 238 godina, Konstantinopolj uopšte nije postavljao pitanje o nekanonskom ili privremenom karakteru predaje Kijevske mitropolije.

Ali, pogledajmo šta se desilo 1924. i u godinama koje su ovoj prethodile. Rezultat poraza u Prvom svetskom ratu (1914-1918) bila je podela Osmanskog carstva na nekoliko teritorija pod protektoratom Francuske i Velike Britanije. To su današnje države: Sirija, Liban, Irak, Palestina, Saudijska Arabija i Jemen. Malo kasnije, 1923. godine, stvorena je Turska Republika predvođena Kemalom Ataturkom. Iste godine došlo je do razmene stanovništva između Turske i Grčke, što je za rezultat imalo da Turska praktično postane jednonacionalna država, a Vaseljenski patrijarh da ostane gotovo bez cele svoje pastve. Turska Republika proglasila je razdvajanje crkve od države i više se nije bavila patrijarhom kao predvodnikom hrišćanskog stanovništva kojeg u Turskoj više gotovo da i nije bilo.

Na taj način Vaseljenska patrijaršija je morala brzo da pronađe osnov za svoje postojanje, jer je faktički postala „pastir bez stada". Tada se prvi put i pojavljuju pretenzije na vladavinu celim pravoslavnim svetom. Tada i počinje zadiranje, pod izgovorom crkvenog „materinstva", na kanonsku teritoriju Ruske pravoslavne crkve (RPC). Godine 1923. Konstantinopolj objavljuje da u svoj sastav uključuje Finsku pravoslavnu crkvu (FPC), koja je u tom trenutku bila autonomna crkva u sastavu RPC. Finci su tada tražili autokefalnost, ali je Konstantinopolj FPC u svoj sastav uzeo, a na autokefalnost zaboravio. Godine 1924. Konstantinopolj izjavljuje da ima pravo da daruje autokefalnost Poljskoj crkvi, što i čini. I upravo tada se, odjednom, na svetlost dana vadi argument o tome da Konstantinopolj 1686. godine Kijevsku mitropoliju nije predao Moskvi, već joj je jednostavno „dao da se poigra".

Svi ovi, u suštini napadi Vaseljenske patrijaršije na tuđu teritoriju, postali su mogući iz jednog jednostavnog razloga. Posle Revolucije 1917. godine u Rusiji (od 1922. SSSR) su se na Rusku pravoslavnu crkvu obrušili progoni nezabeleženi u istoriji hrišćanstva. Fizičko uništavanje hramova i sveštenstva sovjetska država je podigla na rang svoje unutrašnje politike. U trenutku kada je Ruska pravoslavna crkva proživljavala teška iskušenja, kada je na desetine episkopa i na hiljade sveštenika streljano i bačeno u tamnicu, Konstantinopoljski patrijarhat se proglasio vladarem njenih teritorija. Tada je Vaseljenska patrijaršija dobila još jednu neizbrisivu mrlju srama - podržala je i priznala „obnovljence", pseudopravoslavnu organizaciju koja je stvorena na inicijativu boljševika za borbu protiv Ruske crkve, a takođe je pozvala i Svetog patrijarha Tihona da da ostavku. Delovanja, u smislu aneksije poljskih eparhija od RPC, Vaseljenska patrijaršija je činila u trenutku kada je svetitelj i ispovednik patrijarh Tihon bio u zatvoru tajne policije (GPU - Glavna politička uprava) i kada mu je pretilo streljanje.

Od dvadesetih godina prošlog veka ideje „papizma" se dosledno razvijaju u Vaseljenskoj patrijaršiji kroz različite inicijative. Vaseljenski tron se proglašava predvodnikom cele pravoslavne dijaspore; Konstantinopolj dodeljuje sebi punomoć da predstavlja pravoslavni svet u dijalogu sa katolicima i drugim religijskim organizacijama; pa onda objavljuju da imaju isključivo pravo da sazivaju Vaseljenske sabore i daju autokefalnost; na kraju, Vaseljenska patrijaršija je počela da nastupa kao vrhovni sudija u sporovima između pomesnih pravoslavnih crkava ili u konfliktima episkopa sa rukovodstvom svoje crkve.

Ali, sve te ideje Vaseljenska patrijaršija je promovisala u vreme značajnog, da ne upotrebimo jaču reč, slabljenja Ruske pravoslavne crkve i njenog uticaja u svetu.

Ipak, danas imamo potpuno drugačiju situaciju. Naravno, današnji značaj RPC i njen položaj u državi nisu isti kao u periodu pre Revolucije 1917, ali bez obzira na to može se reći da je Ruska crkva ustala iz pepela i ponovo se rodila kao najmnogoljudnija pomesna pravoslavna crkva na svetu. Oko 150 miliona ljudi (prema nekim podacima 180 miliona) smatraju se pripadnicima RPC. U ovoj crkvi služi oko 40.000 sveštenika, postoji više od hiljadu manastira, 72 škole i bogoslovije, 11 fakulteta. Pritom se RPC dinamično razvija.

Tokom 2017. godine broj sveštenika je porastao za 521, broj vernika za 1340, otvoreno je 18 manastira. Uticaj RPC u svetu se neizmerno uvećao u poređenju sa sovjetskim periodom. Ogroman značaj je imalo sjedinjenje RPC i Ruske pravoslavne zagranične (van Rusije) crkve 2007. godine. Početkom devedesetih godina 20. veka veliku aktivnost je obnovilo Carsko pravoslavno palestinsko društvo koje danas ima odeljenja i predstavništva u 11 zemalja i predstavlja veliku pomoć hrišćanima na Bliskom istoku i u drugim regionima. U Izraelu je RPC-u vraćen značajan deo crkvene imovine koji joj je pripadao do 1917. godine. U Parizu je 2016. godine osveštan ponovo izgrađeni monumentalni hram Svete Trojice, zajedno sa kulturno-prosvetnim centrom. Ovaj hram se nalazi u centru Pariza, nekoliko stotina metara od Ajfelove kule.

Tokom sovjetskog perioda RPC nikako nije mogla da odgovori na napad na svoje kanonske teritorije, niti da se koliko-toliko suprotstavi „papističkim" pretenzijama Vaseljenske patrijaršije. Ali, danas je situacija potpuno drugačija. Danas RPC u potpunosti može da se suportstavi pokušajima Konstantinopolja da postane pravoslavni „Vatikan".

Sekretar za međupravoslavne odnose Odeljenja za spoljne crkvene odnose RPC, protojerej Igor Jakimčuk je 12. septembra izjavio da u Moskovskoj patrijaršiji održavaju redovne kontakte sa svim pomesnim pravoslavnim crkvama, te da „nijedna od njih ne podržava projekat ukrajinske autokefalnosti koji je promovisao Konstantinopolj".

Nezavisni verski eksperti nisu toliko optimistični, ali i oni govore o tome da je moguće da pod određenim uslovima delovanje Vaseljenske patrijaršije podrže samo one pomesne crkve koje su grčke po svom etničkom sastavu.

Sve je to Konstantinopolju dobro poznato, jer su njegovi predstavnici posetili gotovo sve pomesne pravoslavne crkve i upoznali se sa njihovim stavovima o mogućoj ukrajinskoj autokefalnosti.

Postoji ovde jedna nedoumica: šta tera patrijarha Vartolomeja da nastavlja da igra ovu hazardersku religijsko-političku igru? Odgovor je jednostavan - nije to samo igra. Inicijatori i kustosi ovog projekta deluju bez ustezanja i skrivanja.

Očigledno je da je kustos projekta ukrajinske autokefalnosti Semjuel Braunbek koji se trenutno nalazi na mestu ambasadora SAD za pitanja međunarodnih verskih sloboda, a u bliskoj prošlosti je bio guverner države Kanzas, član Predstavničkog doma SAD, senator, a 2008. se čak i kandidoavao za predsednika SAD kao kandidat Republikanske partije.

Upravo je Sem Braunbek u aprilu pregovarao o ukrajinskoj autokefalnosti sa patrijarhom Vartolomejem, a 11. septembra je boravio u Kijevu i razgovarao o tome sa ukrajinskim predsednikom. Predsednička administracija nije skrivala sadržaj ovog razgovora: „ambasador Braunbek je uveravao da će SAD i nadalje podržavati Ukrajinu u borbi za uspostavljanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta i za pravo da imaju jedinstvenu Ukrajinsku autokefalnu pravoslavnu crkvu".

Samo beznadežno pristrasna osoba može da poveruje u to da je bivši kandidat za predsednika SAD došao u Ukrajinu kako bi ukrajinskog predsednika obavestio da ima pravo na svoju crkvu. O ukrajinskom suverenitetu nemoguće je govoriti bez gorkog osmeha, jer taj suverenitet, pod ovom vlašću, ima prilično uslovne oblike. To što je ovaj „visoki načelnik" preleteo preko okeana govori o sledećem: on je došao da bi kontrolisao tok svog ličnog projekta. Braunbekove izjave o tome da se „SAD neće mešati u odluku o Tomosu za ukrajinsku crkvu, ali da će pomoći da se on ostvari", to je skromnost vredna hvale pomoću koje američka administracija pokušava da prikrije svoju ulogu u ovom projektu.

Poverovati u to da se „SAD ne mešaju u odluku o Tomosu" takođe može samo veoma naivan čovek. Pa i fraza o tome da će SAD „pomoći da on zaživi" već ukazuje na njihove ciljeve.

Ako čak ni država o kojoj se radi nema prava da se meša u stvaranje crkve (saglasno Ustavu), onda državni činovnici drugih zemalja tek ne mogu u tome da učestvuju ni na koji način. Bez obzira na to, Braunbek je spreman da pomogne.

Za to vreme jedan niži američki činovnik je stigao u Gruziju kako bi objasnio tamošnjoj crkvi da ne treba da podržava RPC, već da joj je bolje da posluša SAD. Pomoćnik državnog sekretara SAD za Evropu i Evroaziju Ves Mičel tokom posete Tbilisiju je izjavio: „Danas su naši napori pre svega usmereni na gruzijske gradove. Ali, u zemlji ima mnogo ljudi koji uopšte ne koriste društvene mreže. Pravoslavna crkva je za njih - direktni provodnik ruskog uticaja. Mi moramo da uradimo više kako bi tim ljudima objasnili da Zapad nije ravnodušan prema tradiciji i verovanju gruzijskog društva. U dugoročnoj perspektivi neophodno je pobediti Rusiju. Imamo mnogo posla, ipak jasno je da je gruzijski narod izabrao „zapadnu" budućnost i zato mu treba pomoći."

O tome da se Konstantinopoljska patrijaršija nalazi pod pokroviteljstvom administracije SAD, američki državni službenici otvoreno govore. U aprilu 2018. bivši ambasador SAD u Ukrajini, a sada ambasador u Grčkoj, Džefri Pajet posetio je Svetu Goru i otvoreno napisao na svom tviteru da je „diskutovao o važnim pitanjima pravoslavlja u celom svetu i podršci SAD".

Na prvi pogled bezopasne reči podrške u stvari otkrivaju da se Vaseljenskom patrijaršijom faktički rukovodi iz SAD. Ako se analizira politika Konstantinopolja poslednjih decenija, može se videti da ona u potpunosti odgovara interesima SAD. Teško da je reč o slučajnosti. Pozitivno za Vaseljensku patrijaršiju u tom odnosu je to što bi pod pritiscima turskih vlasti, a bez podrške američke administracije, odavno prestala da postoji.

Ali, za sve trebe platiti. Američka država nije Sveta Rusija koja je mogla vekovima da šalje ogromna novčana sredstva Konstantinopolju, da gradi hramove i proliva svoju krv za braću-hrišćane. Amerika - to je veoma pragmatična država koja ume da vrednuje svoj novac i korist koju za njega dobija: „ništa lično, samo biznis".

Ni za koga nije tajna da Vaseljenska patrijaršija od davnina ima veoma tesne veze sa američkom administracijom. Toliko tesne da je 1949. godine američki predsednik Hari Truman veoma doprineo tome da Vaseljenski patrijarh postane Atinagora (svetovno ime Aristoklis Spiru) i čak je dao svoj predsednički avion kako bi ovaj doleteo iz Amerike u Istanbul.

Ogroman uticaj na Konstantinopolj ima grčka zajednica u SAD, a Američka arhiepiskopija je najbrojniji i najbogatiji deo Konstantinopoljske patrijaršije. Upravo je ona i glavni izvor finansiranja Vaseljenske patrijaršije. I upravo ona ima bitan uticaj na odluke koje donose konstantinopoljski jerarsi. Takođe, grčka zajednica je tesno integrisana u visoke finansijske i političke krugove SAD. I, prirodno je da pravoslavni Grci ne mogu sebi da dozvole da deluju protivno politici koju u celini sprovodi američka administracija.

Osim toga, običaji koji postoje u „progresivnom" američkom društvu, utiču i na svest pripadnika Američke arhiepiskopije. Želimo da verujemo da obični pravoslavni Grci u SAD žive prema Hristovim zapovestima i trude se da „izbegavaju zlo i čine dobro". Ali, evo primera karakterističnog za običaje vrha Američke arhiepiskopije. Valjalo bi ovde primetiti da tradicionalno u njenom upravljanju veoma važnu ulogu imaju mirjani (svetovnjaci), kao po pravilu, biznismeni ili političari.

Jedan od takvih uticajnih političara u grčkoj zajednici je Majkl Hafington, istaknuti član Republikanske partije, član Predstavničkog doma SAD iz Kalifornije u periodu 1993-1995, osnivač uticajnog medija The Huffington Post koji je 2012. proglašen najpopularnijim političkim internet sajtom u SAD. Majkl Hafington je u početku bio član Prezviterijanske crkve, zatim je prešao u Evangelističku, a 1996. godine, nakon putovanja u Istanbul i pregovora sa fanariotima (uprava Vaseljenske patrijaršije), prešao je u pravoslavlje. Ipak, to mu uopšte nije smetalo da nakon dve godine otvoreno progovori o svojoj homoseksualnosti i čak da 2007. snimi film koji propagira istopolnu „ljubav" rečitog naslova Svi smo mi anđeli.

Osim pravoslavne Američke arhiepiskopije, M. Hafington sponzoriše i različite projekte propagande LGBT zajednice i ekumenske projekte. U cilju približavanja pravoslavnih i katolika, pri Univerzitetu Lojola Marimont u Los Anđelesu je oformio ceo ekumenski institut i nazvao ga svojim imenom Hafington ekumenski institut, te je izajvio da mašta da vidi katolike i pravoslavne da se zajedno pričešćuju. Uzimajući u obzir da ima već 71 godinu, on se nada da će do toga doći dovoljno brzo.

I upravo je ovaj čovek u junu 2018. godine otvoreno pozvao arhiepiskopa Dimitrija, predstojatelja Američke arhiepiskopije, da se povuče.

Povod za takve pozive bio je skandal sa nestankom iz kase Američke arhiepiskopije velike sume novca namenjene za izgradnju hrama Svetog Nikole u Njujorku i nekoliko drugih momenata. Uticajni američki medij The National Herald objavio su članak u kome se analiziraju skandali u Američkoj arihiepiskopiji na nedavnom Sinaksisu (zboru).

Oni navode reči arhiepiskopa Dimitrija, odnosno njegovo reagovanje na optužbe za proneveru sredstava i tvrdnje da mu posle toga sponzori Arhiepiskopije više ne veruju. On je rekao da sponzori nemaju prava da ga pitaju šta je uradio sa novcem, jer on njih ne pita na koji način su ga zaradili.

Naravno, krajnje je neumesno slušati takve rečenice od pravoslavnog arhijereja. Ali, ima osnova za razmišljanje o tome da američke vlasti odlično znaju ko je i kako potrošio ta sredstva, te da je arhiepiskop Dimitrije ovom retorikom pokušao da izvuče od udaraca nekolicine svoje sabraće visokog ranga.

Na sličan način SAD imaju mnogo poluga za pritisak na Vaseljensku patrijaršiju, upravo onu koja tako uporno pretenduje na ulogu bezuslovnog lidera i predvodnika celog pravoslavnog sveta.

U oktobru 1998. godine u Sofiji se održavao Svepravoslavni sabor na kojem su prisustvovali prvi ljudi gotovo svih pomesnih crkava ili njihovi predstavnici. Sabor je postavio temelj za rešavanje raskola u Bugarskoj crkvi, na njemu su raskolnici predali pokajničko pismo jerarsima pomesnih crkava. Odnosno, raskolnici su se, putem pokajanja, vratili u Crkvu, saglasno njenim kanonima. Upravo to pokajanje, prema rečima ukrajinskih raskolnika njih „ponižava" i oni uveravaju da je u sadašnjoj situaciji ono „nemoguće".

Sinod RPC je 14. septembra 2018. godine doneo odluku da se obrati pomesnim crkvama sa pozivom da se sprovede Svepravoslavna rasprava o situaciji u Ukrajini. Iznenađujuće je da je patrijarh Vartolomej upravo onaj velikodostojnik koji je pre tačno 20 godina aktivno (i uspešno) rešio bugarski raskol, a u slučaju Ukrajine je zauzeo potpuno suprotnu poziciju i sada se, očigledno, ne sprema da reši raskol, već da ga legalizuje. Može li jerarh svetskog pravoslavlja toliko da promeni svoju poziciju kada je reč o najprincipijelnijim i najvažnijim pitanjima života crkve? I ako ne može, šta tera predstojatelja Konstantinopoljske crkve da ovako radi?

Očigledno da nam niko neće dati direktan odgovor. Ali, u svakom slučaju, u najskorijoj budućnosti, i Ukrajinu, i ceo pravoslavni svet, čekaju veliki potresi.