Istinom do pravde

Iz knjige "Sedam Njegoševih sahrana" Slobodana Kljakića i Ratka Pekovića (10)

Vapaj vladike Danila uzaludan

Publicističko delo "Sedam Njegoševih sahrana", autora Slobodana Kljakića novinara "Politike" i Ratka Pekovića, književnog istoričara (1942 - 2014. godine), izdata je 2013. godine, u vreme kad su Srbija i Crna Gora trebali zajedno da slave veliki jubilej, 200 godina od rođenja Petra Petrovića Njegoša. Ali, u vreme velikih deoba, ni taj jubilej nije slavljen kako treba. Knjiga "Sedam Njegoševih sahrana" govori o neverovatnoj sudbini lovćenske kapele, mesta gde je Njegoš sahranjen po svojoj izričitoj želji 27. avgusta 1855. godine. Od tog momenta, do današnjih dana, ne prestaju obračuni i sa njegovim delom i sa tako neobičnim mestom gde veliki pesnik i državnik počiva. Danas, skoro vek i po kasnije, Njegoša i dalje čereče i "tumače" prema prolaznim političkim i ideološkim potrebama. Magazin Tabloid objavljuje u nastavcima odabrane delove iz ovog izvanrednog publicističkog dela, uz saglasnost izdavača

Slobodan Kljakić, Ratko Peković

Aleksandar Zarin: „Predloženi projekat Mauzoleja predstavlja veoma obiman objekt koji zadire u izmenu profila samoga vrha Lovćena. Kako je vrh Lovćena vekovima Simbol jedne nacije smatram da nijedno umetničko delo ne bi smelo okrnjiti oblik i profil tog Simbola, već bi se morao podrediti njemu. U slučaju Meštrovićevog Mauzoleja situacija nije takva, jer njegovo postavljanje remeti poznati profil i zahteva skidanje dela vrha radi obezbeđenja platoa za ceo objekat. Sam objekat, međutim, svojim oblikom pritiskuje zarubljeni vrh."

Da vidimo sada kako su pristalice ideje o postavljanju mauzoleja na vrh Lovćena argumentovale svoj stav.

Vanja Radauš: „Činjenica je da Njegošev spomenik ne ispada iz konteksta Meštrovićevog opusa - što više taj je spomenik karakterističan za Meštrovićevo shvatanje monumentalne arhitekture i skulpture. A Meštrović je napokon ipak skulptor velikog formata, a to sve govori u prilog tome da se to djelo napokon podigne i jednom za uvijek završi ta potpuno suvišna diskusija."

Sida Marjanović: „U samom Meštrovićevom projektu, bolje: zamisli, ima i monumentalnosti i simbolike njemu svojstvene, što zaokružava i akcentira osnovnu ideju. Ti elementi, potencirani konfiguracijom tla kao i usvojenim pojmovima vezanim za Lovćen i Njegoša, doprinose jedinstvu koncepcije i već je zbog toga od interesa da se ne odstupa od prvobitnih odluka."

Grga Gamulin: „I sam projekat mi je nejasan. Smatram ga u svakom slučaju veoma smionim i zanimljivim. Najmanje mi se sviđa sama skulptura. Arhitektura je u stilu Meštrovićeva neohistoricizma, sračunata je na ambijent Mediterana i našeg kraja. Vjerujem da bi djelovala veoma lijepo u tom punktu i u toj funkciji. Lokacija je najbolje u čitavoj zamisli, sa ravnom linijom na vrhu planine. Pristup spomeniku mi je nejasan i teško mi je nešto određeno reći. No, ako se radi o dilemi: graditi ili ne, mislim da treba prići izgradnji."

Opora istina

Pokazaće se kasnije da je politička volja oslonac našla u glasu manjine, mada se u prvom momentu nije tako činilo. Potvrđuje to pisanje Pobjede neposredno po saznanju stava Komisije i rezultata obavljene ankete.

„Ko smije da dira Njegošev grob, koji je on sam sebi, uz pomoć Crnogoraca, podigao još za života", napisao je 17. februara 1966. godine Ivo Pejović u ovom titogradskom listu.94

„Lovćen sa grobom Njegoša treba da ostane u svojoj osnovnoj koncepciji, izgledu i stilu tačno onakav kako ga je i sam Njegoš izabrao i zamislio 1845. godine, kada je svojom rukom položio osnovni kamen Lovćenskoj kapeli", piše Pejović u istom listu 20. februara 1966. godine.

„Definitivno odustajanje od postavljanja Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu, koje je saopšteno u serioznoj i dokumentovanoj informaciji Komisije za reorganizaciju muzeja na Cetinju (...) svakako je jedino ispravno mišljenje i društveno najopravdanije rješenje. Jer, onako kako je projektovan Meštrovićev mauzolej sa skulpturom bio bi više Meštrovićev spomenik odnosno spomenik Meštroviću, nego grob Njegošev", zaključuje Pejović.95

Ovako jasno izneta stanovišta u vodećem crnogorskom listu, za koji ne treba sumnjati da je izražavao stav vlasti, imala su zanimljivu pozadinu koja će godinama ostati skrivena za najširu javnost. Reč je o svedočenju od prvorazrednog značaja Milutina N. Mijanovića, koji je 1966. godine bio direktor ustanove „Muzeji Cetinje" i jedan od članova Komisije čije smo stavove naveli. Mijanović je svedočenje dostavio časopisu Umetnost na traže nje redakcije, tokom pripreme posebnog broja posvećenog ovom pitanju, 1971. godine. Zbog uništenja tiraža časopisa ovaj dragoceni dokument je ostao nepoznat javnosti do 1989. godine, kada je objavljeno reprint izdanje tog broja Umetnosti.

„Negativno mišljenje Komisije o uklanjanju Njegoševe kapele sa Lovćena", piše Mijanović, „zainteresovalo je rukovodeće ljude u Republici. Zato su neki ondašnji funkcioneri Centralnog komiteta SK Crne Gore i Izvršnog vijeća prihvatili predlog Komisije o anketiranju izvjesnih istaknutih kulturnih radnika i insistirali da Komisija odmah sprovede ovu anketu i na osnovu nje šire obrazloži svoj stav, kako bi se konačno riješilo o sudbini Meštrovićevog mauzoleja. Republički sekretarijat za prosvjetu, kulturu i nauku Crne Gore dopunio je u tom smislu svoje Rješenje o obrazovanju Komisije za preispitivanje smještajnih i drugih uslova rada republičkih kulturnih ustanova na Cetinju, broj 15-4834/1-65 (reč je o dvorcu kralja Nikole, Biljardi, Vladinom domu, Etnografskom muzeju, Muzeju revolucije i Državnom arhivu - primedba autora). Dopunskim Rješenjem prošireni su zadaci Komisije, pa se kaže da će, pored ostalog, 'Komisija razmatrati pitanje postavljanja Njegoševog spomenika i u vezi s tim predložiti mjesto za postavljanje istog'. "

„Komisija je", nastavlja Milutin N. Mijanović, „posredstvom administracije Muzeja-Cetinje, sprovela anketu, šire obrazložila svoj stav i o tome obavijestila svog osnivača, Republički sekretarijat za prosvjetu, kulturu i nauku Crne Gore. O sudbini svojih predloga Komisija nikada ni od koga nije bila obaviještena.

Neupućenima, možda, neće biti jasno zašto sada ponovo raspravljati o stvarima za koje su mislili da su već riješene. Ali, kad bi se i javno znalo da je još od prvog dana, čim je prispjela Meštrovićeva maketa Mauzoleja na Cetinje, bilo dilema oko ovoga, da su čak i oni koji su sve to i prihvatili i ponudili promijenili mišljenje, onda bi mnoge stvari bile shvatljive. No oni ćute", svedoči Mijanović.

„A Cetinje, onda, nije se pitalo za to. Drugi su mu krojili kapu, drugi odlučivali o njegovoj sudbini, drugi naručivali mauzoleje. Cetinje je tada tavorilo, degradirano na palanku čak i od mnogih Cetinjana koji se za nešto pitahu. Proglašenjem Podgorice Titogradom i glavnim gradom Crne Gore, počelo je postupno seljenje republičkih ustanova sa Cetinja. Nekada sjedište velikih vladika crnogorskih, prijestonica male a velike države, dika sve Crne Gore i svakolikoga Srpstva, Cetinje se našlo u ritama.

Kad bi se ovo, i drugo sad nerečeno, uzelo u obzir, bilo bi razumljivo što su negativna mišljenja o Meštrovićevom mauzoleju naišla na oštar otpor na Cetinju i među mnogima kojima je Cetinje u srcu bilo. Mislilo se, a i sada se vjeruje, da taj mauzolej otvara nove određene perspektive Cetinju. Ne dobivši za ovih dvadesetak i više godina svoje pravo mjesto pod suncem, istorijsko i revolucionarno Cetinje tražilo je i još traži svoje izlaze i životna rješenja. Obećavani su mu magistralni putevi, obećavane mnoge stvari, a ono je ostalo i dalje van svih glavnih komunikacija, gotovo izolovana oaza.

Neke nove snage ponudile su mu ponovo mauzolej.

A mauzolej ne rešava ništa. Naprotiv!", zaključuje u svom svedočenju iz 1971. godine Milutin N. Mijanović.

Kakva je ogromna šteta načinjena što ovaj opori tekst, ispunjen gorčinom i ljubavlju prema istini i Cetinju nije ugledao svetlost dana kada je napisan!

Uspinjača od mora do Jezerskog vrha

Oglasio se Savo J. Orović, prvi Titov ratni general, pre 1941. godine pukovnik kraljevske vojske, reagujući na prilog Iva Pejovića štampan u Pobjedi 17. februara 1966. godine. Orović je tekst objavio u beogradskoj Borbi, nedelju dana kasnije.

„Postavlja se pitanje", piše Orović, „zašto Komisija nije određena samo iz Crne Gore, kada se postavljanje Njegoševog mauzoleja najviše tiče naroda ove republike, a sigurno je, da u njemu ima dovoljno kompetentnih ljudi za pravilno rešenje ovog problema. Ili, ako je u Komisiju trebalo angažovati i druge republike, zašto samo Srbiju, a ne i ostale?

Dalje, pada u oči, da više od trećine Komisije sačinjavaju direktori muzeja, zavoda za zaštitu spomenika i narodnih biblioteka, kao da su oni naročito sposobni da odlučuju gde treba postaviti Njegošev mauzolej od Meštrovića.

Najzad, čudno je da ni Sekretarijat niti Komisija koju je izabrao nisu imali u vidu činjenicu da je mauzolej nadgrobni spomenik, koji se ne može postavljati proizvoljno na neko drugo mesto osim na grobu kojem je namenjen. I zato se pitam ja, analogno drugu Pejoviću: Ko sme da oduzima Njegošu dragoceni poklon od Meštrovića, za njegov grob na Lovćenu?"

„To bi bila velika nepravda prema Njegošu i Meštroviću", uveren je Orović, „kao i prema Crnoj Gori, kojoj se sa skidanjem mauzoleja sa Lovćena razbija trostruki spomenik nenadmašne monumentalnosti, koji se sastoji: prvo, od Ararata slobode gorostasnog Lovćena; drugo, od svetlog groba legendarnog pesnika Njegoša; i treće, od remek-dela genijalnog vajara Meštrovića. Jer ova tri veličanstvena objekta privlačila bi ne samo Jugoslovene, već isto tako strance, koji dolaze u Crnu Goru kao turisti ili inače. Ovo tim više i lakše kad se dogradi put Cetinje - Lovćen i napravi uspinjača od mora do vrha Lovćena. Ja sam nazad tri godine sreo pri vrhu Lovćena jednog Engleza, koji je jedno dete nosio na leđima, a drugo vodio za ruku samo da izađe na ovu znamenitu planinu, poseti grob velikog pesnika Njegoša i posmatra izvanredno lepu panoramu Boke Kotorske i ostale Crne Gore sa delom Albanije.

Smatram da bi se promenom prvobitnog rešenja za Njegošev mauzolej učinila gruba povreda pijeteta prema jugoslovenskim velikanima Njegošu i Meštroviću i da treba odustati od takve namere", zaključuje Savo J. Orović.

A šta su tada kazivali sami Cetinjani, kada su se opredeljivali za to da li da mauzolej zauzme mesto kapele na Lovćenu ili da bude podignut u njihovom gradu?

„Moglo bi se reći, kad bi se sproveo plebiscit, da bi gotovo 99 odsto Cetinjana dalo glas - na Lovćen", tvrdio je beogradski tiražni večernji list.

Prvi javni glas iz crkve

Dvomesečna polemika koja je usledila na stranicama titogradske Pobjede pokazivala je, međutim, nešto drugo, ali bi čak i navođenje osnovnih naglasaka iz te rasprave zahtevalo mnogo prostora, a i propratnih objašnjenja. Ova debata, osmotrena iz ugla autora ovog štiva, pre svega je važna zato što se u njoj, prvi put u javnosti, oglasio i mitropolit crnogorsko-primorski Danilo (Dajković), oštro istupajući protiv ideje o podizanju Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu. Zahvaljujući njemu, prvi put se oglasio predstavnik Srpske pravoslavne crkve, zbog čega i navodimo zaključni stav iz mitropolitovog teksta objavljenog u Pobjedi:

„Srpska pravoslavna crkva još ništa nije rekla o svemu ovome, a svakako da ima mnogo više prava da o tome govori nego mnogi koji nastoje da sruše lovćensku kapelu, jer se radi o jednom pravoslavnom, osvećenom hramu."

Kako danas, iz daleke vremenske perspektive, tumačiti ovo istupanje mitropolita Danila? Da li je ono bilo izazvano samo spornim pitanjem o budućnosti Njegoševe kapele ili i nekim drugim razlozima? Da li je ovaj glas trebalo da posredno pokaže kako se u krugovima Srpske pravoslavne crkve ponešto zna o predstojećem potpisivanju Protokola (26. juna) kojim su ponovo uspostavljeni diplomatski odnosi između SFR Jugoslavije i Vatikana, o onome što će se dogoditi na Brionskom plenumu (1. jula), ili da će naredne godine uslediti otcepljenje Makedonske pravoslavne crkve? Odgovore na ova i slična pitanja mogu da daju samo nova istraživanja.

U svakom slučaju, zanimljivo je da su rasprave o Kapeli na Lovćenu i mauzoleju ponovo utihnule, što će potrajati naredne dve godine.

Spor crkve i države

Skupština opštine Cetinje je na sednici održanoj 9. decembra 1968. donela Odluku o podizanju Njegoševog mauzoleja na Lovćenu po projektu i izradi Ivana Meštrovića, koja je na snagu stupila objavljivanjem u Službenom listu SR Crne Gore, 25. januara 1969. godine.

Ovom odlukom Skupština opštine Cetinje „preuzima obavezu da podigne Mauzolej Njegošu na Lovćenu", na Jezerskom vrhu, zbog čega je formiran i Inicijativni odbor od 22 člana, koji je ovlašćen da donosiocu odluke „predloži odbor za podizanje Njegoševog mauzoleja vodeći računa da u odboru budu predstavnici cjelokupnog javnog, kulturnog i političkog života Jugoslavije". U odluci je izražena i nada Skupštine opštine Cetinje da će „u ovom svom poduhvatu naići na razumijevanje i svestranu pomoć svih Jugoslovena".

Obavestivši se o tome iz titogradske Pobjede, mitropolit crnogorsko-primorski Danilo je 24. januara 1969. poslao pismo Sinodu SPC, objasnivši „da se podizanje mauzoleja planira 'pošto se prethodno sruši crkva-kapela u kojoj sada počivaju zemni ostaci vladike Petra II Petrovića Njegoša'. Mitropolit je, prema svedočenjima, pokušavao da ubedi političko rukovodstvo Crne Gore da tako nešto ne bi trebalo činiti, ukazujući da bi to predstavljalo ruženje vladičinog testamenta, koji se mora poštovati".Posle prijema mitropolitovog pisma, na odluku cetinjske opštine reagovao je Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve, uputivši dopis Saveznoj komisiji za verska pitanja, 11. februara (Br. 296/zap. 59). U ovom dokumentu se navodi da je mitropolit crnogorsko-primorski Danilo poslao Sinodu SPC obaveštenje zavedeno pod „br. 89/I" iz koga se vidi „da je u poslednje vreme ponovo pokrenuto pitanje postavljanja Meštrovićevog spomenika-mauzoleja na Lovćenu, pošto se prethodno sruši crkva-kapela u kojoj sada počivju zemni ostaci vladike Petra II Petrovića Njegoša".

Sinod se obraća saveznoj vladi

U svom obraćanju komisiji savezne vlade, Sinod SPC se pozvao na rad mitropolita Danila, koji „čini sve što može da ubedi sve nadležne da ovo ne čine, jer ako bi se to ostvarilo, narušio bi se testament samog Njegoša, koji je ostavio amanet da njegovi zemni ostaci počivaju u crkvi na Lovćenu" (podvučeno u izvorniku - primedba autora).

„U čitavom kulturnom svetu", podseća Sinod, „poštuju se želje pokojnika, što je do ovoga slučaja bilo pravilo i kod nas. Njegoš je bio vladika, vladar, pa pesnik i književnik, te mu je kao vladici mesto u crkvi, kako je to i sam u testamentu zaveštao".

„Rušenje crkve na Lovćenu biće osuđeno od čitavog našeg naroda. Zato ovo unapred treba sprečiti dok ne bude kasno", upozorio je Sinod, naglašavajući da daje „punu podršku stavu i mišljenju" mitropolita Danila, „što je i ranije činio u nekoliko mahova".

U istom dopisu, Sinod je upozorio da se „zbog ovog pitanja u Crnoj Gori može otvoriti veliki crkveni problem" i da „ako se zaista sruši crkva na Lovćenu radi postavljanja spomenika na Lovćenu, može doći do neželjenih posledica". Ako mitropolit Danilo podnese ostavku zbog rušenja crkve, što je „izjavio pred licem celog sveta", onda će se „otvoriti težak problem kojim se crkva tamo dugo mučila, a prema kome nije indiferentna država".

„Da se ne bi stvari komplikovale i jedno pitanje otvaralo vrata drugom pitanju, samo zbog nečijeg kaprica, Sveti arhijerejski sinod se i ovom prilikom na vreme obraća Saveznoj komisiji za verska pitanja u nadi, da će ovom pitanju posvetiti potrebnu pažnju i svojim savetima i blagovremenom intervencijom kod odgovornih činilaca sprečiti rušenje crkve na Lovćenu i uznemiravanje zemnih ostataka vladike Njegoša. Ako su to činili Austrijanci za vreme prvog svetskog rata, zar mora da se ta greška ponovi sada od Njegoševih potomaka", pita se Sinod u ovom dopisu koji je potpisao patrijarh German.99

Savezna komisija za verska pitanja Saveznog izvršnog veća zavela je ovaj dokument u protokol 27. februara (Br. 72), a predsednik komisije Milo Jovićević prosledio je pismo istog dana predsedniku Komisije za verska pitanja Izvršnog veća SR Crne Gore, da se o dopisu izjasni vlada u Titogradu.

Kapelu treba seliti

Već sutradan, 28. februara, predsednik Skupštine opštine Cetinja, Petar Tomanović, izjavio je za Večernje novosti: „Sadašnju kapelu svakako treba negde drugo postaviti. O tome bi u svakom slučaju odlučivali eminentni jugoslovenski stručnjaci."

Biće da je ova izjava dodatno podstakla predstavnike SPC da iz crkvenih i državnih kancelarija raspravu prenesu u javnost, pošto je na vanrednom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora, 12. marta, ponovo zaključeno da se SPC protivi rušenju crkve na Lovćenu. „Mada je mitropolit crnogorsko-primorski Danilo pokušao da na dnevni red zasedanja zvanično uvrsti pitanje sudbine kapele na Lovćenu, patrijarh je to odbio, prema nekim tvrdnjama, i zbog ubeđivanja od čelnika srbijanske i Savezne komisije za verska pitanja."100 Ovaj Sabor je, inače, bio sazvan radi formiranja Zapadnoevropske eparhije sa sedištem u Londonu, a za episkopa je izabran zapadnoevropski vikar Lavrentije. Na zasedanju je raspravljano i o proslavi 750. godišnjice samostalnosti Srpske pravoslavne crkve, koju je ona stekla 1219. godine.

Dan posle saborskog zasedanja, 13. marta, novine Srpske patrijaršije Pravoslavlje objavile su stav Svetog arhijerejskog sinoda o kapeli na Lovćenu i u istom broju štampale tekst mitropolita Danila „Njegošu nije potreban mauzolej".

„Pobornici rušenja posvećene Njegoševe crkve i mjesto nje postavljanja mauzoleja, ne vide da se oni time ne svete samo onima koji se tome protive, već se svete velikom Njegošu i njegov amanet omalovažavaju i potčinjavaju željama i nastojanjima onoga koji hoće sebe izravnati s Njegošem ili se čak staviti iznad njega. Pitamo se i nije nam jasno kako 'pobornici mauzoleja' ne mogu uvidjeti, kad bi Srpska pravoslavna crkva dozvolila da se sruši lovćenska crkva i umjesto nje postavi mauzolej poganski, da bi mauzolej progutao Njegoša i njegovu veličinu, jer bi većina posjetilaca prije pitala ko je izradio mauzolej nego gdje je njegov grob", napisao je mitropolit Danilo i izneo tvrdnju da „nikakve razlike u spoljnom izgledu nema između stare i nove kapele, osim što je nova ljepša, čvršća i sigurnije ograđena i od lovćenskih gromova osiguranija".

„Ako neko želi podizati mauzolej, neka to uradi na drugom mjestu, makar i na Lovćenu (ima dovoljno mjesta), ali crkva, sarkofag sa kostima i put do crkve neka ostanu slobodni i kako su sada", jedan je od mitropolitovih zaključaka, koji je javno progovorio ne samo kao „predstavnik crkve u Crnoj Gori" nego i kao „nasljednik crnogorskih mitropolita".

Vlastima su iz njegovog teksta izgleda najviše zasmetala dva stava.

Prvi stav: „Poznata je stvar da su se uvijek mauzoleji podizali za: careve, kraljeve, predsednike republika i druge svjetovne ličnosti. Crkve-kapele i manastiri za: patrijarhe, mitropolite, episkope, i druge visoke crkvene ličnosti."

Drugi stav: „Šta je bio Njegoš? On je bio prvo mitropolit (vladika - arhijerej, episkop), jer je to bio uslov da bude vladar Crne Gore, a ova dva zvanja i položaja dala su mu mogućnost da svoj talenat razvije i usavrši i postane pjesnik, filozof, i genije. Da ovoga nije bilo, ostao bi kao mnogi njegovi srodnici, plemenici i Crnogorci, pametan seljak i ništa drugo..."

Osmotreno iz ugla vlasti, pogotovo je bila porazna jedna ilustracija koju u svom tekstu iznosi mitropolit Danilo: „Da bi stvar bila jasnija, moramo napomenuti jedan slučaj iz Beograda. Jula 1944. godine jednog jutra osvanule su velike plakate po uglovima beogradskih ulica sa likom i natpisima na kojima je Hitlerova i Gebelsova lažna propaganda naslikala srušenu lovćensku kapelu i ispod nje krupnim i masnim slovima tekst: 'Oskrnavljen je Njegošev grob. Komunisti su razorili kapelu na Lovćenu, gdje su bile smještene kosti Petra Petrovića Njegoša. Najveća svetinja srpska i kulturnog čovječanstva nije bila pošteđena od boljševičke tiranije'. Pored ovog, na plakati je bio i Njegošev lik i jedna raskupusana knjiga, a pored nje: 'Petar II Njegoš - Gorski vijenac'.

Ne daj Bože, da se Gebelsova propaganda ostvari u slobodnoj, demokratskoj i narodnoj republici Jugoslaviji, poslije 25 godina od oslobođenja od svih onih koji su mislili i svim silama radili, da unište i Jugoslaviju i jugoslovenski narod", poentirao je mitropolit Danilo.

Tekstovi objavljeni u Pravoslavlju zazvonili su u redovima vlasti na uzbunu. Reakcije su naročito snažne bile na Cetinju, gde se prvo oglasila Skupština opštine, na sednici održanoj 17. aprila, pošto je saopštenje Svetog arhijerejskog sabora „izazvalo u Cetinju veliko ogorčenje". Odbornici su se „prosto grabili za reč da izađu na govornicu i da oštro protestuju", pošto „Njegoš nije samo vladika nego i državnik, a iznad svega genijalni pesnik i niko nikoga ne može sprečiti da mu se oda dužno priznanje". Odbornici su zastupali stav da, pošto je „Njegoš potekao iz naroda, pravo je naroda da mu se oduži na najbolji način", zbog čega „mitropolit cetinjski ima svojih poslova a ne da se meša u naša samoupravna prava". Čuo se i glas koji traži „da mitropolit cetinjski podnese ostavku a ukoliko se ne sprovede odluka o podizanju Njegoševog mauzoleja, odbornici će podneti ostavke".

„Skupština opštine Cetinje ne osporava pravo bilo kome da izražava mišljenje o opravdanosti njene odluke oko podizanja mauzoleja, ali ne dozvoljava nikome pa ni Srpskoj pravoslavnoj crkvi, da se meša u njena Ustavom zagarantovana samoupravna prava. Odluka Skupštine opštine Cetinje o podizanju Njegoševog mauzoleja je neopoziva - prihvaćeno je jednoglasno" na ovom zasedanju, prenela je štampa.

(Kraj)