Zveckanje

 

Globalna ekonomska kriza zaobišla jedino trgovce naoružanjem

 

 

 

Tovari dolara za tovare oružja

 

 

U 2008. godini, samo za nabavku konvencionalnog oružja, u svetu je potrošeno preko bilion dolara, a 2007. godine, vrednost prodatog konvencionalnog naoružanja prešla je 1,3 biliona dolara. Prema podacima Stokholmskog međunarodnog instituta za mirovna istraživanja (Stockholm International Peace Research Institute) - SIPRI, za poslednjih pet godina promet konvencionalnog oružja povećao se za 20 odsto. Pet najvećih izvoznika su Sjedinjene Države, Rusija, Nemačka, Francuska i Velika Britanija, a vodeći kupci su Kina, Indija, Ujedinjeni Arapski Emirati, Južna Koreja i Grčka

 

Priredio: Miodrag Dinić

 

Stokholmski međunarodni institut za mirovna istraživanja (Stockholm International Peace Research Institute) - SIPRI, objavio je podatke o međunarodnoj trgovini konvencionalnim oružjem, uključujući prodaje, poklone i transfere tehnologije između država, međunarodnih organizacija i oružanih grupa. No, to ne obuhvata izvoz malog oružja. Ova elitna institucija na osnovu temeljnih istraživanja ukazuje na promet naoružanja u globalnim razmerama. Tako se svakih pet godina podvuče crta i ukaže na jačanje i rast vojnih i ekonomskih potencijala država u međunarodnim okvirima, što je veoma važno pri projekciji i predviđanju mogućih budućih sukoba.

Svakako, ratni sukobi u Avganistanu, Iraku, situacija u Iranu, uzavrela situacija u regionu Bliskog istoka i ukazivanje na moguću vojnu eskalaciju između dve Koreje, uticali su na povećanu prodaju konvencionalnog naoružanja. U poslednjih nekoliko godina rekordne narudžbine oružja stizale su sa Bliskog istoka, posebno za Arapske Emirate, Izrael i Egipat. Svakako, tu su i nezaobilazne - Kina i Indija.

 

Nepresušni izvori kapitala

 

Prema poslednjem izveštaju SIPRI o međunarodnoj trgovini konvencionalnim oružjem, pet najvećih izvoznika u svetu su Sjedinjene Države, Rusija, Nemačka, Francuska i Velika Britanija, iako je za peto mesto povremeno konkurisala i Holandija. Tako tih pet država čine 78 posto međunarodnog izvoza oružjem, što je nešto manje nego u prethodnom petogodišnjem periodu do 2004. kada je to iznosilo 81 posto. Učestvovanje ostatka sveta u trgovini konvencionalnim oružjem poraslo je na 22 posto, što ukazuje na jačanje vojne industrije izvan grupe velikih proizvođača oružja.

Sjedinjene Države čine 31 posto izvoza oružja u svetu, koje je isporučeno u 69 država. Najviše američkog oružja otpada na Južnu Koreju, 15 posto, i na Izrael - 13 posto.

Odredište za više od trećine vrednosti američkih isporuka oružja bio je Bliski istok, od čega je 207 borbenih aviona i pet hiljada vođenih bombi. Još je nekoliko velikih ugovora sa zemljama regiona zaključeno u 2008. godini, uključujući i prodaju sistem Patriot PAC-3, kao još nekih oružanih sistema Ujedinjenim Arapskim Emiratima (koji su trenutno treći po veličini kupac američkog oružja), što će izrazitu američku dominaciju održati i u sledećim godinama.

Izvoz ruskog oružja čini 25 posto svetskog tržišta. Najvažnije tržište za Rusiju je Kina, koja je kupila oko 42 posto ukupnog ruskog izvoza, dok iza nje sledi Indija s 21 posto, a značajan uvoznik je i Alžir sa osam posto. Pored navedene tri, još su četrdeset i tri zemlje u svetu u proteklih pet godina kupovale oružje iz Rusije.

Nemački izvoz oružja je u protekle četiri godine povećan 70 posto, tako da je danas nemački globalni tržišni deo 10 posto. Glavna izvozna odredišta nemačke vojne industrije su evropske države. Dva najvažnija kupca nemačkog oružja su Grčka i Turska u koje odlazi trećina izvoza, dok iza njih sledi Južnoafrička Republika.

Najveći deo nemačkog izvoza čine tenkovi Leopard-2A4 i licencirana proizvodnja podmornica. Zanimljivo je da je Nemačka preuzela primat trećeg mesta po obimu prodaje konvencionalnog naoružanja ispred Francuske i Velike Britanije. Povodom toga Pol Holt, šef odeljenja za analizu trgovine oružjem pri Institutu za istraživanje mira SIPRI, je objasnio:

"Više od polovine proizvedenog oružja Nemačka izvozi u evropske zemlje, pre svega u Tursku i Grčku. U poslednje vreme pojavili su se i važni naručioci iz Afrike, kao i iz Azije, na primer - Pakistan".

Velika Britanija se nakon prošlogodišnjeg ispadanja s liste pet najvećih izvoznika ponovno vratila sa globalnim učestvovanjem od četiri posto. Ukupno je britansko oružje izvezeno u 37 države sveta od čega na najvažnijeg britanskog vojnog saveznika, Sjedinjene Američke Države, otpada 21 posto. Sledi Indija sa 14 posto i to zahvaljujući kupovini 66 trenažnih aviona havk-100 i 20 jurišnih jaguar-S. U 2009. godini počeo je izvoz i 72 borbene letelice tajfun u Saudijsku Arabiju, čime će se trajno ojačati pozicija Londona među najvećim izvoznicima oružja u svetu.

 

Kupuju, a na pare ne gledaju

 

Najznačajnije države koje uvoze konvencionalno naoružanje su Kina, Indija, Ujedinjeni Arapski Emirati, Južna Koreja i Grčka, koje zajedno čine 35 posto svetskog tržišta. Kineske nabavke oružja su u 2008. godini dostigle 11 posto svetskog tržišta. Oružane snage Kine za sada opremaju ukupno šest stranih vojnih industrija, od čega samo na Rusiju otpada 92 posto, dok uvoz iz Francuske i Ukrajine čini tri odnosno dva posto uvoza. Kina je u proteklih deset godina bila najveći uvoznik naoružanja na svetu. Taj trend je ipak u blagom padu, iz čega se može izvesti zaključak o jačanju domaće kineske industrije.

Po svemu sudeći, Indija u stopu prati Kinu. Tendencijom ulaska Indije u svetske sile, ova država učestvuje sa sedam posto u svetskom uvozu oružja. I u slučaju Indije, najveći dobitnik je ruska vojna industrija, budući da iz te države dolazi 71 posto indijskog uvoza naoružanja, dok daleko iza Rusije slede Velika Britanija i Izrael.

Naftom bogati Ujedinjeni Arapski Emirati su se popeli na treće mesto uvoznika oružja, i to sa šesnaestog mesta na kojem su se nalazili u proteklom petogodišnjem periodu.

Grčka je u protekloj deceniji predstavljala najznačajnijeg kupca naoružanja na evropskom kontinentu, no sada je pala sa trećeg na peto mesto. Kada je u pitanju Turska, ona se više ne nalazi na listi pet najvećih uvoznika oružja, pa je danas - i pored kupovine licence za proizvodnju 51 borbenog helikoptera A-129 od Italije - na osmom mestu uvoznika.

Na listi velikih kupaca se pojavljuju i male zemlje kao što je Gruzija, koja je zbog sukoba u Južnoj Osetiji u leto 2008. učetvorostručila nabavku oružja, uglavnom iz Ukrajine.

Gledano po kontinentima, u uvozu oružja prednjači Azija (bez Bliskog istoka) sa 37 posto svih trgovinskih transakcija, no značajno manje nego 40 posto koliko je imala u proteklom petogodišnjem razdoblju. Najveći deo otpada na istočnu Aziju sa 67 posto, a najmanje na srednju Aziju sa samo jedan posto. Tradicionalno veliki regionalni kupac oružja, Tajvan, smanjio je narudžbine iz inostranstva, dok je Pakistan povećao vrednost kupovine naoružanja za 40 posto i to uglavnom iz Sjedinjenih Američkih Država.

Bliski istok, sa osamnaest posto međunarodnih transfera oružjem, povećao je kupovinu konvencionalnog naoružanja u prošlom petogodišnjem periodu. Najznačajniji regionalni kupac su Ujedinjeni Arapski Emirati sa 34 posto, dok na Izrael otpada 22 posto, a na Egipat 14 posto. Izrael je kupio 102 američka lovca F-16, kao i različite oružane sisteme iz evropskih država. Na listi se našao i Irak, koji je u 2008. zaključio ugovor o kupovini 140 američkih tenkova M1A1. Istovremeno je Iran koristio samo pet posto isporuka oružja u region.

Američki kontinent čini 11 posto globalnih transakcija oružjem, pri čemu, prema očekivanjima, najveći deo otpada na Sjedinjene Američke Države.

Osim statusa najvećeg proizvođača i izvoznika, Amerika je i sedmi po veličini uvoznik naoružanja u svetu. Značajan regionalni uvoznik je Čile koji je istovremeno i najveći uvoznik naoružanja u Latinskoj Americi i jedanaesti po veličini u svetu.

Treba pomenuti da više zemalja u ovom regionu prolazi proces modernizacije svojih oružanih snaga, a primer za to je Brazil koji je sa Francuskom u decembru 2008. potpisao ugovor o kupovini 50 helikoptera EC-725, kao i četiri konvencionalne i jedne nuklearne podmornice vredan 11,3 milijardi dolara.

Zahvaljujući pre svega velikim nabavkama iz Grčke i Turske, evropski kontinent učestvuje sa 24 posto svetskog uvoza oružja, no to je manje od 26 posto, što je ostvareno u periodu od 1999. do 2004. godine, pri čemu na zemlje EU otpada 19 posto.

Najveći deo u kupovini oružja evropskih zemalja odnosi se na lovačke avione kojih je kupljeno 211 u proteklih pet godina (od 1.300 prodatih u svetu), dok još 10 država otvara konkurs za kupovinu lovačkog aviona. I pored obilate prodaje konvencionalnog naoružanja u svetu, očekuje se da će zbog finansijske krize deo narudžbina biti smanjen ili otkazan.

Na najsiromašniji svetski kontinent Afriku otpada sedam posto globalnog uvoza oružja, što predstavlja povećanje u odnosu na šest posto u prošlom petogodišnjem periodu.

Najveći uvoznici su Alžir sa trideset i pet posto i Južnoafrička Republika s dvadeset i sedam posto uvoza (Egipat je u studiji priključen Bliskom istoku). Alžirske nabavke uključuju kupovinu 180 ruskih tenkova T-90, kao i 18 aviona Su-30Mk iz Rusije. Napetosti na granici Sudana i Čada dovele su do petostrukog povećanja vojnih nabavki Čada, koje uključuju i šest aviona Su-25 iz Ukrajine i 82 oklopna vozila iz Belgije, dok je Sudan iz Belorusije naručio 10 aviona Su-25. Kenija je od Ukrajine kupila 33 tenka T-72 i određen broj raketnih bacača, no taj teret su tokom isporuke brodom presreli somalijski pirati i držali ga puna četiri meseca.

Očigledno da izveštaj SIPRI ukazuje da globalna ekonomska kriza nije ugrozila međunarodnu trgovinu konvencionalnim naoružanjem na šta ukazuju sredstva od preko bilion dolara koja su utrošena za nabavku tog tovara. Iako se primećuju neke stagnacije u porastu ulaganja u kupovinu naoružanja, proizvođači navode da su veoma zadovoljni narudžbinama koje se sklapaju iz dana u dan za budući vremenski period koji obuhvata vreme do 2015, a u nekim slučajevima i do 2020. godine.

 

 

Sjedinjene Države ostvaruju 31 posto izvoza oružja u svetu, koje je isporučeno u 69 država. Najviše američkog oružja otpada na Južnu Koreju, 15 posto, i na Izrael - 13 posto.

 

 

 

Najznačajnije države koje uvoze konvencionalno naoružanje su Kina, Indija, Ujedinjeni Arapski Emirati, Južna Koreja i Grčka, koje zajedno čine 35 posto svetskog tržišta. Kineske nabavke oružja su u 2008. godini dostigle oko 11 posto svetskog tržišta.