Stranci

 

Problem asimilacije Turaka zabrinjava Nemce

 

I šešir i turban

 

 

Nemci su precizan narod koji voli brojeve. Evo šta pokazuje njihova statistika: svako treće dete rođeno u Nemačkoj, raste u porodici došljaka. Od oko 82 miliona stanovnika Nemačke, 15 miliona ima strano poreklo, kako se to danas politički korektno zove u Nemačkoj, a samo osam procenata nije dobilo nemački pasoš

 

M. Malenović

 

Od onih koji se najteže integrišu u nemačko društvo, Turci su ubedljivo na prvom mestu.

"Ako uporedimo Turke sa drugim došljacima", govori Rajner Klingholc, direktor Instituta Berlin u Berlin-šarlotenburgu, "onda vidimo da oni češće nego drugi imaju završenu neku stručnu školu, dok veliki broj njih nema nikakvu diplomu. Oni ređe idu u gimnaziju, još manje ih maturira, a broj onih koji diplomiraju na fakultetu gotovo je zanemarljiv."    

Izraženo u golim brojevima: oko milion strane dece danas pohađa nemačke škole, od toga Turci čine skoro polovinu, 30 posto turskih pridošlica i njihovih potomaka nema završenu srednju školu (među nemačkom decom manje od 15 posto), a samo njih 14 posto položi maturu u gimnaziji - manje od polovine u odnosu na nemačke vršnjake.

 

 

 

 

Tražili džamije umesto plate

 

Jedna od prvih nemačkih pokrajina koja je masovno vrbovala tursku radnu snagu jeste Zarland. Još početkom šezdesetih godina prošlog veka, Zarland je u Turskoj otvorio filijalu svog Biroa rada kako bi anadolijske seljake privukao na rad u ugljenokopima i industriji čelika. Danas 45 posto emigranata poreklom iz Turske, u ovoj pokrajini nema nikakavo obrazovanje. šta je uzrokovalo ovaj problem?

   U idealnom slučaju, da bi integracija uspela, moraju da budu ispunjena dva uslova. Prvi je da domaća većina ima integracioni kapacitet, a drugi je da pridošla manjina želi da se integriše. Do danas je zvaničan stav nemačkih vlasti da ova država nije imigraciona zemlja, kao na primer SAD, već da gastarbajteri (u doslovnom prevodu: radnici gosti) to treba i da ostanu: radna snaga koja će jednog dana da napusti Nemačku i da se vrati u zemlju svog porekla.

   Sa druge strane, i Turci su se pokazali kao doseljenici sa najmanje želje da budu asimilirani. Razlozi za ovo su višestruki, a na prvom mestu valja istaći njihovu religiju, koja je potpuno drugačija od vere u zemlji-domaćinu, kao i kulturološke razlike. Turci su, kao najbrojnija imigrantska grupa, šezdesetih godina prošlog veka u velikim gradskim sredinama Nemačke počeli da stvaraju sopstvena naselja sa kompletnom infrastrukturom. Krajem te decenije i početkom sedamdesetih godina dvadesetog veka, Turci su u pojedinim firmama i oblastima Nemačke već predstavljali znatnu manjinu koja je počela da traži svoja prava.

   I dok su se radnici iz drugih, evropskih zemalja u nemačkim preduzećima borili za više plate i bolje uslove rada, dotle su Turci tražili prostorije za molitve i dozvolu da u toku radnog vremena upražnjavaju verske obrede. Poslodavcima je ovo bilo isplativije od davanja povišica, što su tražili radnici drugih nacionalnosti, računajući i same Nemce, pa je priliv turskih gastarbajtera naglo porastao. Ovu činjenicu mnogi smatraju odlučujućom za donošenje zabrane o daljem prilivu strane radne snage, koja je doneta 1973. godine. Jednostavno, nemačkim vlastima se učinilo da već imaju i previše muslimana u svojoj zemlji.

   I pored zvaničnog stava vlasti da Nemačka nije imigraciona zemlja, većina stranih radnika je ovde ostala. Broj stranih državljana se, po donošenju pomenute zabrane priliva strane radne snage, u Nemačkoj čak i povećao, jer su mnogi stranci mislili u stilu "sad ili nikad" i iz otadžbine doveli svoju još maloletnu decu. Danas u Nemačkoj živi skoro tri miliona Turaka, koji svoju egzistenciju grade na radu u turskom okruženju i životu u turskom getu. Mnogima od njih nemački jezik uopšte nije potreban da bi se probijali kroz život. Zašto bi, onda, pristali da budu integrisani u društvo koje gotovo da i ne poznaju?

 

 

Oslobodila se tek na robiji

 

Kritičari veruju da se koreni slabe integracije Turaka nalaze u religiji, buduću da Koran uči da je muškarac gospodar svoje supruge. Basam Tibi, suosnivač Arapske organizacije za ljudska prava, veruje da su pod ovim uslovima integracione mogućnosti muslimanskih doseljenika minimalne. "Nijedna demokratija ne sme da dozvoli da žena bude inferiorna", kaže Tibi. Studija urađena za potrebe nemačkog Ministarstva za porodicu pokazala je 2004. da je četvrtina udatih Turkinja svog muža prvi put videla na venčanju, a da je devet procenata njih primorano na brak.

U svojoj prvoj knjizi, žene koje su umrle pre nego što su živele, nemačka spisateljka turskog porekla, Saliha šajnhard, rođena 1950. u Konji, Anadolija, odlično je opisala ovaj problem. To je istinita priča jedne turske devojke, koju su udali za gastarbajtera u Nemačkoj. Potpuno predata na milost i nemilost svoga muža, ova mlada žena ne vidi drugi izlaz do da supruga ubije i, ironično, tek u zatvoru doživljava slobodu. Hiljade turskih žena u Nemačkoj i danas proživljava sličnu sudbinu.

   Da vera igra važnu ulogu u neintegrisanju turske zajednice u nemačko društvo pokazuje nam i slučaj Hilje Kandemir, šeste po redu od ukupno desetoro dece. Njena autobiografija pod naslovom Kćerka neba i podnaslovom Moj put od pop zvezde do Alaha nedavno je uzdrmala nemačku javnost. Sa 18 je napustila roditeljski dom, što je neuobičajeno za turske devojke, nosila rasta lokne i svirala gitaru. Nešto ju je vuklo da se obrati jednom imamu sa pitanjem kako islam gleda na njene scenske nastupe. Imam joj je odgovorio da muzika, sama po sebi, ne budi požudu, ali za muškarce nije dobro da čuju tuđu ženu kako peva. Hilja od tada nije više nastupala pred muškom publikom, a u javnosti se pojavljuje isključivo zabrađena u tradicionalnu muslimansku žensku nošnju.

   Međutim, Ursula Ginter, profesor na Hamburškom univerzitetu, smatra da je opasno sve Turke stavljati u isti koš. "Većina Turaka nije pod uticajem fundamentalističkih imama", tvrdi ona. I stvarno, sve je više mladih Turkinja koje odlaze u školu što pokazuje izvesne promene u načinu razmišljanja njihovih roditelja. Ali ovaj trend je pokazao jedan gorući problem koji leži sa druge strane, izvan turske zajednice.

   "Isuviše dugo smo trpeli da imamo školska odeljenja u kojima 80 posto dece ne zna nemački", žali se danas Rajner Klingholc. Shvativši da turski radnici nisu došli samo da rade i da odu, već da su tu da ostanu, nemačke vlasti danas pokušavaju da uvedu, pored nemačkih, i turske učitelje u odeljenjima škola sa pretežno stranom decom, političari traže uvođenje mešovitih nemačko-turskih policijskih patrola za pojedine četvrti u velikim gradovima sa visokim procentom stranaca, kao i obavezu da sva strana deca pohađaju predškolske ustanove. Ali, svi ovi pokušaji dolaze isuviše kasno, jer se turska zajednica u Nemačkoj već organizovala kao paralelni svet. I pored toga što postoje građanske inicijative za lakšu i bržu integraciju Turaka u nemačko društvo, kao što je Naše novo selo u Berlinu, koja se sastaje svake druge nedelje u prostorijama Ureda za omladinu u opštini Nojkeln, i uprkos od države finansiranim projektima, kao što je na primer kurs Mama uči nemački, turska zajednica se sve više udaljava od svojih nemačkih domaćina. Za Nemačku to donosi dodatne troškove. Samo za 2008. budžetski troškovi proistekli iz pogrešnih integracija iznosili su 16 milijardi evra, tvrdi nemački nedeljnik Der Spiegel.

   Lišeni tradicionalne porodične kontrole zbog roditelja koji su stalno na poslu i nepoznatog okruženja, mladi Turci u Nemačkoj lako skliznu u kriminal. Dodatni razlog je i to što Turci mnogo teže od Nemaca podnose nezaposlenost, budući da ih je porodična tradicija naučila da su u ovu zemlju došli samo da zarade velike pare i da se vrate kući.

 

Turci odlučuju izbore

 

 Retku sreću da se sa puta izvan zakona vrati u legalne tokove i tu uspe, imao je Oktaj Ezdemir, 19-godišnjak koji se kao naturščik proslavio u jednom filmu o rodnom Berlinu. Danas se seća svojih početaka i rane mladosti kada je sa vršnjacima lutao berlinskim ulicama tražeći mogućnost da se dokaže kao jedan od snažnih. "Geto nemački je bio naš jezik, a naše ponašanje se opisuje kao geto ponos", priča nam Oktaj, "Na ulici, u školi, svuda pokazujemo da smo drugačiji od nemačkih vršnjaka, da smo od njih jači i hrabriji i da smo uvek jedinstveni."

   Ovakvo ponašanje, najčešće, ima tragične posledice. Trinaestogodišnjaci koji na ulicama velikih nemačkih gradova prodaju drogu, nisu više izuzetak. Ogromna većina njih potiče iz Turske, a skoro svi su iz islamskog kulturnog kruga. Raspad porodice, koja u islamskoj tradiciji igra nezamenljivu ulogu, ali koja nije u stanju da izdrži izazove modernog, zapadnoevropskog života, ostavio je za sobom prazninu koju popunjavaju ulične bande. Za razliku od Evropljana koji imaju malo dece, islamske porodice se oslanjaju na običaj da stariji uče i čuvaju mlađe. Ako najstarije dete u najbližem okruženju nema nikog na koga bi se ugledalo, ono svog idola traži u svetu romana, filmova i na ulici. A to su, najčešće, negativni junaci: članovi kriminalnih grupa, narkomani i prostitutke.

   Osim toga, raspad tradicionalne patrijarhalne porodice se u evropskim i hrišćanskim društvima odvijao postepeno, tokom mnogo generacija, dok su muslimanski doseljenici iz Turske tom procesu bili izloženi, u najboljem slučaju, tokom samo dve generacije. Ono što smo mi uspeli da naučimo u toku sporog, viševekovnog procesa, turski emigranti moraju da savladaju maltene odmah.

   Neuspele integracije već u najbližoj budućnosti mogu da postanu prvorazredni politički problem u Nemačkoj, budući da je stopa nataliteta kod Turaka, kao i kod većine drugih doseljenika, daleko iznad one kod Nemaca. Kako sve veći broj turske dece rođene u Nemačkoj uzima nemačko državljanstvo, ovo znači da će u najbližoj budućnosti građani "stranog porekla" odlučivati nemačke izbore. Da li će budući nemački kancelar da se zove Ahmet?